28 maart 2024

Chandra ziet kosmische neerslag stervorming in clusters onderdrukken

Credit: X-ray: NASA/CXC/Michigan State Univ/G.Voit et al; Optical: NASA/STScI & DSS; H-alpha: Carnegie Obs./Magellan/W.Baade Telescope/U.Maryland/M.McDonald

De cluster Abell 2597. In blauw zie je röntgenstraling van heet gas tussen de sterrenstelsels, zoals Chandra het heeft waargenomen, geel is optisch licht en rood is H-alpha straling.[/caption]Sterrenkundigen denken al langer dat de stervorming in sterrenstelsels onderdrukt kan worden door actieve zwarte gaten, maar dat vermoeden kon nooit echt hard worden gemaakt. Maar door onderzoek aan 200 clusters van sterrenstelsels heeft men met de röntgensatelliet Chandra van de NASA een goed beeld kunnen krijgen hoe dat tegengaan van de stervorming in z’n werk gaat. De sterrenkundigen spreken van kosmische neerslag (Engels: ‘precipitation‘) en net zoals gewone neerslag een remmend effect heeft op het verkeer, zo heeft deze kosmische neerslag een remmend effect op de vorming van nieuwe sterren in de sterrenstelsels. Eén van de onderzochte clusters is Abell 2597, welke je hierboven ziet, een cluster dat één miljard lichtjaar van de aarde verwijderd is, gelegen in het sterrenbeeld Waterman (Aquarius) – hieronder een foto van het centrale deel ervan in optisch licht.

Credit: X-ray: NASA/CXC/Michigan State Univ/G.Voit et al; Optical: NASA/STScI & DSS; H-alpha: Carnegie Obs./Magellan/W.Baade Telescope/U.Maryland/M.McDonald

Het effect van die kosmische neerslag werkt als volgt: in de centra van de sterrenstelsels in clusters zoals Abell 2597 bevinden zich superzware zwarte gaten. Heet gas in die stelsels is in staat snel af te koelen door straling en verlies van energie. Het afgekoelde gas valt vervolgens richting zwarte gat, waar het in een snel roterende accretieschijf terecht komt en van waaruit weer straalstromen van heet gas de ruimte in spuwen. Door dat proces van afkoelen en weer opnieuw verhitten komt stervorming slecht op gang, een proces waar vooral koud gas voor nodig is. Uit de gegevens die Chandra kon meten blijkt dat dit effect van de kosmische neerslag al zo’n zeven miljard jaar aan de gang is. Op 20 januari j.l. werd het vakartikel over de waarnemingen gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters, hier voor de liefhebbers te verkrijgen. Bron: Chandra.

Share

Speak Your Mind

*