André Kuipers, 10 maart 2015, Wilminktheater Enschede
Al in november vorig jaar tipte ik op Astroblogs dat André Kuipers een theaterprogramma ging doen waarin hij zijn ervaringen als astronaut met een groot publiek ging delen. Een prettige spreker als André is, waren mijn verwachtingen dan ook hoog. Des te groter was mijn verdriet toen bleek dat ik te lang gewacht had met het reserveren van een kaartje. Dit verdriet werd gelukkig teniet gedaan door euforie toen ik hoorde dat ik, van de vele personen op de wachtlijst, gepromoveerd mocht worden tot bezitter van het felbegeerde recht op een zitplaats in de zaal.
De eerste stapjes
De ruimte, een vijandige omgeving voor mensen. Waarom zetten astronauten hun leven op het spel? Het zit in de natuur van de mens om grenzen te verleggen en het gevaar op te zoeken. Voeren we vroeger op de horizon af in grote zeilschepen om te ontdekken en om te veroveren, tegenwoordig is de ruimtevaart onze grootste uitdaging. Gelukkig is het nu voornamelijk de wetenschap die de motivatie vormt tot onze ‘giant leaps’.
Voor dit soort uitdagingen zijn vier soorten mensen nodig, aldus André. De vier D’s. Ten eerste zijn er de Dromers die de wildste ideeen spuien. De Denkers zijn nodig om te zien of die ideeen haalbaar zijn en om tot oplossingen te komen om de Doeners in staat te stellen om hetgeen bedacht is, te realiseren. De persoon achter de stuurknuppel is de laatste D, de Durfal.
Dat denken over ruimtevaart vond al plaats voor 1900! In 1897 beschreef Tsiolkovsky hoe men zou moeten voortbewegen in het luchtledige. De eerste beschrijving van het raket-principe. Vervolgens is Goddard de eerste Doener die dit plan tot uitvoer bracht. En het hondje Laika zou je een van de eerste durfals kunnen noemen 😉
Het ISS
Uiteindelijk waren er vele dromers, denkers, doeners en durfals nodig om in 1998 te komen tot het ISS. Een groot bouwpakket in de ruimte, bestaande uit onderdelen van Russische, Amerikaanse, Japanse en Canadese makelij. Ook de 20 landen verenigd in de ESA bouwen er aan mee. André grapte echter tegenwoordig liever de term ruimtestation te gebruiken, omdat de Russische uitspraken van de laatste maanden toch iets afdeden aan de eerste letter van de afkoring ISS.
André vertelde vervolgens geanimeerd over zijn tijdelijke huis in de ruimte. Hij bracht er met 2 vluchten in totaal ruim 203 dagen door, waarmee hij tot op heden recordhouder is onder de ESA astronauten. Het ISS heeft ongeveer dezelfde leefruimte als een boeing 747, maar vliegt met 28000 km/uur een tikje sneller. En dat dan op een gemiddelde hoogte van 400 kilometer. Kijk hier voor meer ‘facts and figures‘.
Meestal zijn er 6 mensen aan boord. En dat wordt ondersteund door een enorme hoeveelheid grondpersoneel. En niet alleen in het welbekende Houston!
Van jongensdroom tot werkelijkheid
André kreeg als kind strips van Perry Rhodan en keek naar de Thunderbirds. Astronaut worden werd toen zijn jongensdroom. Wubbo Ockels had in het najaar van 1985 al bewezen dat deze droom ook door Hollandse brildragende jongens te realiseren was. En toen er in september 1990 een advertentie in de krant stond, “Nederland zoekt 3-5 astronauten (m/v)” reageerde hij dan ook direct.
In 1992 zag hij Loren Shriver M&M’s happen, die voor hem zweefden. Hij moest en zou dat ook ooit doen! Het zou echter tot 1998 duren voor hij door de strenge selectie kwam.
En voordat je jezelf astronaut mag noemen, zal je een lange training van 3 Ã 4 jaar moeten doorstaan. Dat trainen gebeurt in alle landen waar het desbetreffende onderdeel, waarvoor je traint, ontwikkeld is. Oefenen met de robot-arm in Canada. Oefenen met de luchtsluis in Japan. ATV’s koppelen oefen je in Duitsland, enzovoort. In totaal wel 100 examens!
Ook moet je Russisch kunnen. De cockpit van een Soyuz bevat namelijk alleen opschriften in het Russisch… technisch Russisch… en dat afgekort! Ook op je koptelefoon hoor je instructies in het Russisch. En dat het lastig is bewijzen de volgende veelgehoorde woorden: “vklyuchena, vyklyuchena”. Dat lijkt 2x het zelfde, maar het ene betekent “aan” en het andere “uit”!
Na alle training is het tijd voor de lancering, maar niet voordat een hele reeks rituelen worden uitgevoerd. Bijgeloof leeft blijkbaar sterk bij de Russen. De succesvolle vlucht van Gagarin vormt daarbij de leidraad. Twee dagen voor de vlucht gaat men naar de kapper (André heeft die dag foto’s gemaakt…) Men plant een boompje. De raket wordt uit de hangar gereden, op exact dezelfde tijd als toen bij Gagarin. Alleen de reservebemanning mag daarbij toekijken. De volgende ochtend wordt er getoast, maar niet gedronken. Het glas wordt in een hoek stukgegooid. Dan een zegening door een Russisch orthodoxe priester, waarna men in de bus stapt naar de lanceertoren.
Halverwege stopt de bus… want Gagarin moest op dat ritje opeens nodig plassen… dus iedereen plast tegen een wiel (behalve de vrouwen). Eenmaal in de raket is er even een rustmoment. Men kan namelijk niet direct lanceren, want het juiste moment moet afgewacht worden. De baan die het ISS volgt, moet namelijk over Baikonur liggen. Ondertussen wordt er muziek gespeeld in de capsule… want dat daar vroeg Gagarin ook om. Voor nog meer gekke tradities zie deze lijst.
Thunderbirds are GO!
De lancering zelf is een relatief korte, maar heftige gebeurtenis. Na slechts 9 minuten bevindt de Soyuz zich in de ruimte en heeft dan een snelheid van 8 kilometer per seconde. Met die snelheid valt de capsule als het ware om de aarde heen. Aan boord voelt men zich dan ook gewichtloos omdat alles diezelfde val om de Aarde maakt. Wanneer het aankoppelen voltooid is en de deur naar het ISS opengaat is het flink wennen voor de astronauten. Er is geen boven en onder. En alles zweeft (als je het niet vastzet). Om een toets op de laptop in te drukken moet je jezelf tegenhouden, want anders zweef je bij de computer weg. Nog leuker is het wanneer je jezelf niet schrap zet bij het gebruik van een electrische schroevendraaier…
Er kleven ook flink wat medische consequenties aan deze gewichtloze toestand. Je wordt slap, spiermassa neemt af, er vindt botontkalking plaats en zelfs de hoeveelheid bloed in je lichaam neemt op den duur met een halve liter af… Daarom staat er elke dag 2 uur sporten op het programma, bestaande uit fietsen op een hometrainer, rennen op een loopband en krachttraining.
Die dagprogramma’s staan op een tijdlijn waar precies op staat wat je moet doen. Meestal zijn dat experimenten. Op zaterdag is het schoonmaakdag. Stofzuigen, ventilatiesystemen schoonmaken, koffievlekken van het plafond poetsen, dat soort dingen… En natuurlijk het onderhoud en inspecteren van alle systemen in het ISS.
Er zijn heel veel systemen die het ISS en de astronauten erin ‘aan de praat’ houden. Zo is er een heel efficient systeem om gerecycled water te maken. Onder andere van urine. Uit het water kan ook zuurstof worden gewonnen. Het daarbij afgesplitste waterstof wordt dan weer gecombineerd met de uitgeademde CO2 om zo weer water te verkrijgen. Het restproduct methaan gaat dan overboord. Het water wordt via speciale aansluitingen weer beschikbaar gemaakt aan de astronauten. Hierop kunnen bijvoorbeeld zakjes gevriesdroogd voedsel aangesloten worden en zo heb je jouw water terug… of dat van je collega.
Mocht je dat al een onsmakelijk idee vinden, het eten lijkt meestal op kattenvoer, want het moet plakkerig zijn zodat het niet overal in het rond zweeft. Zo is er wel zout, maar dan in vloeibare vorm. Het meeste eten is beschikbaar in blikvorm die in speciale oventjes opgewarmd kunnen worden. Er is wel veel keus. Ook mogen de astronauten een kleine hoeveelheid zelf meegebracht voedsel aan boord brengen. André had drop meegenomen, wat niet echt een succes was… het meegebrachte kaas daarentegen was geliefd! En de vrachtschepen die eens in de zoveel tijd aanmeren hebben vaak bonusvoedsel bij zich, zoals bijvoorbeeld vers fruit!
Dromen worden werkelijkheid
Ondanks het drukke programma dat een astronaut volgt is er ook vrije tijd. En wat kan je dan beter doen dan spelen? Met vloeistoffen spelen in gewichtloze toestand is echt bijzonder. Zo is dit een luchtbel die in een zwevende bol water is geblazen. Zie ook deze Astroblog uit 2012.
Maar het allerliefste wat de astronauten in het ISS doen, is tijd doorbrengen in de Cupola. Dit onderdeel is 8 februari 2010 geinstalleerd en biedt met zijn grote ramen (oa het grootste tot nu toe in de ruimte toegepaste oppervlakte glas a 80 cm diameter) een adembenemend uitzicht op de Aarde.
Het deel na de pauze was dan ook voornamelijk gewijd aan het tonen van de vele fantastische foto’s die in het ISS genomen zijn, waarvan een groot deel foto’s van ons ‘ruimteschip’ de Aarde. Onderstaande foto werd ook getoond. Het bewijs dat André op 13 mei 2012 zijn droom werkelijkheid maakt. Zwevende M&M’s uit de lucht happen.
Het theatercollega-programma loopt nog even en misschien vindt je nog plaatsen bij een van de komende edities. Zie daarvoor de website van de Nationale Theaterkassa.
Martin, mag ik jou van harte feliciteren met je eerste Astroblog! Mogen er nog vele volgen. En gelijk een leuk onderwerp, de theatertour van André Kuipers. Ik heb je zojuist ook toegevoegd aan onze pagina met alle auteurs: http://www.astroblogs.nl/over-de-auteurs/martin-schoenmaker/
Hartelijk dank! Ik heb intussen al meerdere ideetjes voor nieuwe blogs, dus dat komt wel goed! 😉
Welkom Martin! Dat er inderdaad vele blogs mogen volgen 😀
Welkom bij de club Martin. Leuk dat ik er nu ook een gezicht bij zie 😉
Uitstekende weergave van André’s lezing zoals ik hem een paar jaar geleden in R’dam de Doelen zag.
toen was er ook een zeer goede klassieke pianist bij (wiens naam ik me niet meer kan herinneren).
complimenten Martin !
Ralph van Raat? http://www.dedoelen.nl/nl/concerten/agenda/3911/ralph_van_raat_andre_kuipers/van_sterren_en_planeten/
Inderdaad Martin dat was Ralph van Raat : een zeer goede pianist !