Pasen en de maan

Volle Maan. Credit: Aquarius.

Het is Paasweekend. In tegenstelling tot Kerstmis valt Pasen niet altijd op dezelfde datum en welke dat in een bepaald jaar is hangt van de maan af. De regel zoals ooit bepaald op het het concilie van Nicea is simpel: Pasen is de zondag na de eerste Volle Maan nadat de lente is gestart. De lente begon dit jaar op vrijdag 20 maart, het moment dat het middelpunt van de zonneschijf door het lentepunt op de ecliptica gaat, lengte 0°00’00”. En op zaterdag 4 april om 14.06 uur was het ‘Paasmaan’,  de eerste Volle Maan na de lente-equinox. In Azië zagen ze de maan toen verduisterd, omdat de aarde precies tussen de maan en de zon stond. Er zijn dus twee variabelen: het begin van de lente, welke ergens tussen 19 en 21 maart valt, en de omloop van de maan om de aarde, die ruim 27 dagen duurt. Om deze reden kan de datum van Pasen variëren tussen 22 maart en 25 april. Hieronder de exacte regels die gevolgd worden om de paasdatum te berekenen. Fijn paasweekend!

1. Bereken het gulden getal van het jaar, dit is de rest die we overhouden als we het nummer van het jaar door 19 delen (het aantal jaren in een maanjaar cyclus), en deze rest wordt met 1 vermeerderd. Het gulden getal van 1900 is dus 1, en het gulden getal van 1983 is 8.
2. Bereken de correctie die aangebracht moet worden vanwege schrikkeljaren. Eerst tellen we het aantal voorafgaande eeuwen (inclusief de eeuw zelf) waarin een schrikkeldag werd weggelaten, voor 1900 tot 2099 is dat 15. Daarna tellen we de weggelaten dagen in schrikkeljaren van het maanjaar. Dit soort schrikkeljaren komen in een periode van 2500 jaar 8 maal voor, namelijk het eerste jaar, het 301-ste jaar, enzovoorts tot en met het 2101-ste jaar. Het eerste zodanige jaar was 1800 en dit was tevens het begin van een cyclus, de volgende keer dat zo een jaar voorkomt is dus 2100. Voor 1800 tot 2099 is dat dus 1 daarna tot 2399 is dat 2, enzovoorts. Trek het aantal zo gevonden maanschrikkeldagen af van het aantal zonschrikkeldagen.
3. Nu gaan we de epacta berekenen, dat is de ouderdom van de maan op 1 januari van het jaar. Hiertoe vermenigvuldigen we eerst het gulden getal met 11 (een maanjaar is 11 dagen korter dan een zonnejaar, vandaar), hiervan trekken we het getal gevonden onder 2 af (correctie voor schrikkeldagen). Hierbij tellen we dan 2 op (om in de pas te komen). Van dit resultaat nemen we de rest na deling door 30. Zo gaat de berekening voor 1983 als volgt: gulden getal is 8, aantal zonneschrikkeldagen is 15, aantal maanschrikkeldagen is 1, verschil 14. Gulden getal maal 11 is 88, trek af schrikkeldagen (14) het resultaat is 74 en tel hier 2 bij op: 76. Hiervan nemen we de rest na deling door 30: 16 en dit is de epacta van 1983.
4. Nu moeten we nog de volle manen van een jaar berekenen. De maanmaanden hebben in principe afwisselend 30 en 29 dagen, waarbij de maanmaand waarin 1 januari valt 30 dagen heeft, en de daaropvolgende maanmaand 29 dagen. Verder komt een volle maan 13 dagen na nieuwe maan. Uitgaande van dit gegeven vinden we een volle maan op 31-epacta+13 maart in een niet schrikkeljaar, en 1 dag eerder in een schrikkeljaar. Valt deze datum na 31 maart, dan gaan we uiteraard over op de maand april. Voor 1983 is de zo gevonden datum 28 maart. Pasen valt nu op de daaropvolgende zondag. Het kan gebeuren dat de zo gevonden datum van de volle maan voor of op 21 maart valt, in dat geval moeten we de daarop volgende volle maan nemen. Hiertoe dienen we de lengte van de maanmaand te kennen, de volgende regels zijn hierop van toepassing:a. De kritische epacta is 26 in jaren met een gulden getal groter dan 11, in andere jaren is deze epacta 25. b. Is de berekende epacta kleiner dan de kritische epacta, dan is de lengte van de maand 29 dagen, anders is dat 30 dagen.

Bron: Sterrengids 2015 + Beleven.org.

Gerelateerde Astroblogs:

Donderdag 31 augustus hebben we een Blauwe Supermaan plús Saturnus er bij Mogelijk zitten er restanten van de hypothetische planeet Theia nog in de mantel van de aarde! Ruimtevaartgigant Lockheed Martin stort zich op Project JETSON om nucleair-electrische ruimtevaarttechnologieën een boost te geven