29 maart 2024

Een impressie van het Plancks Symposium 2015

Gisteren werd in het Gorlaeus Laboratorium in Leiden voor de tweede keer het Plancks Symposium gehouden, de serie lezingen die de start vormden van de PLANCKS competitie, de ‘Physics League Across Numerous Countries for Kick-ass Students‘. Vorig jaar was het Plancks symposium in Utrecht en de kaarten ervoor waren binnen enkele minuten uitverkocht – met name door de presentatie van Stephen Hawking. Dit jaren waren de sprekers er niet minder om en samen met collega Astrobloggers Daniela de Paulis, Jan Brandt en Paul Bakker was ik gisteren in Leiden om daar te luisteren naar de sprekers én een interview te hebben met John Ellis, de grote theoreticus van CERN.

Carlo Beenakker aan het woord, Astroblogs op de eerste rij!

Carlo Beenakker aan het woord, Astroblogs op de eerste rij!

De sprekers van deze dag waren Carlo Beenakker, Leo Kouwenhoven, John Ellis, Sir John Pendry en Erik Verlinde. Na een introductie van de dagvoorzitter werd de eerste lezing gegeven door Beenakker, die inging op de ontdekking van het Majorana-deeltje, een quasi-deeltje dat deeltje en antideeltje tegelijk is. Een boeiende ontwikkeling, die de weg opent naar supersnelle quantumcomputers. Na hem kwam Leo Kouwenhoven, de Delftse onderzoeker die de ontdekking van dat bijzondere deeltje deed. Hij ging met name in op die quantumcomputers, die werken met deeltjes die in superpositie verkeren, dus die zowel 0 als 1 kunnen zijn – in tegenstelling tot de huidige computers, die gebaseerd zijn op het binaire systeem, 0 óf 1.

Na de pauze kwam John Ellis aan het woord, die in een boeiend betoog genaamd ‘from Small Bangs to the Big Bang’ inging op het onderzoek dat gedaan wordt in de Large Hadron Collider van CERN bij Genéve en de resultaten die dat oplevert voor onze kennis over het heelal. Toen hij nog een jonge natuurkundige was – vele jaren geleden – liet hij zich inspireren door een schilderij van de Fransman Paul Gauguin uit 1887, dat gaat over de vragen ‘waar komen we vandaan?’, ‘waar gaan we naar toe?’ en ‘wat zijn we?’. Dit zijn de vragen die centraal staan in Ellis’ werk.

Tijdens z’n presentatie kwam Ellis terecht op het Standaard Model, het door Abdus Salam, Sheldon Glashow en Steven Weinberg in de zestiger jaren van de vorige eeuw gebouwde model van de elementaire deeltjes en natuurkrachten. Ellis liet z’n beroemd geworden T-shirt zien met daarop de Lagrangiaan van het Standaard Model, hetgeen een weergave is van all deeltjes en hun wisselwerkingen. In de SM-Lagrangiaan zit géén term voor de zwaartekracht, want het Standaard Model zegt niets over de zwaartekracht.

Na Ellis was John Pendry aan de beurt, die vertelde over metamaterialen en onzichtbaarheidsmantels. Voor ons Astro-adepten een ver van mijn bed show met weinig connectie met sterrenkunde, dus niet heel erg boeiend. Daarna was het etenstijd. Door een vriendelijke doch ietwat verwarde student-organisator van Plancks werden we daarvoor naar een ander gebouw gestuurd, tien minuten lopen van Gorlaeus vandaan. Daar aangekomen bleek daar een studenten-barbecue te zijn, op zich ook leuk, maar daar hadden we niet voor gekozen. Wij dus weer terug naar Gorlaeus, waar we gewoon in de kantine moesten zijn om aan te kunnen schuiven bij het lopend buffet. We hadden afgesproken met Ellis om hem tijdens de etenspauze te spreken, maar door onze dwaaltocht hadden we daarvoor minder tijd beschikbaar. Na het eten hadden we nog een kwartiertje om Ellis te spreken, om 20.00 uur zou Erik Verlinde als laatste spreker aanvangen en dat wilden we niet missen.

De Astroblogs-redactie samen aan tafel met John Ellis

De Astroblogs-redactie samen aan tafel met John Ellis

We hadden als cadeau voor Ellis een setje Schapekopbier uit Dordrecht meegenomen, een plaatselijk gebouwen lekkernij. Ellis zei dat hij morgen weer naar Griekenland moest vliegen en geen ruimte in z’n koffer had om het bier mee te nemen, maar hij had een goede suggestie: laten we het bier nu gewoon opdrinken – hips . Een suggestie waar we uiteraard geen nee tegen zeiden. Ik heb Ellis kort enkele vragen gesteld over de nieuwe Run 2 van de LHC, die volgende maand start, en de hoge verwachtingen die er zijn om iets van supersymmetrie te zien, de theorie waarin Ellis gespecialiseerd is.  in een apart blogje kom ik nog wel terug op deze voorspellingen. Toen ging de gong en moesten we snel naar de zaal om Verlinde niet te missen.

In de laatste presentatie van het symposium ging Verlinde in op zijn nieuwe theorie van de zwaartekracht, waarin hij een verband legt tussen de quantum informatietheorie (die op haar beurt weer gebaseerd is op Shannon’s informatietheorie), de snaartheorie en de entropie van de thermodynamica. Volgens Verlinde heeft zijn entropische zwaartekracht geen apart bestaan van donkere materie en energie nodig, maar zou het de waargenomen galactische rotatiecurves geheel kunnen verklaren, iets wat niet goed kan door het andere alternatief voor het ΛCDM-model, het MOND-model van Milgrom. Ook deze lezing was boeiend, maar het ging allemaal wel in een sneltreinvaart, waarbij vooral het laatste kwartier Verlinde zich beperkt zag door de klok.

Na afloop van het symposium hadden we nog even tijd om verder met Ellis te praten en door te gaan met ons interview van voor de pauze. Ik heb dat gesprek opgenomen en zal ‘m hier als podcast plaatsen, zodra ik door heb hoe een mediabestand groter dan 8 Mb kan worden geupload (nu lukt mij dat nog niet). [Update 13.20 uur]: uploaden is gelukt, de podcast staat hierboven. Ergens in het begin van ’t gesprek komt er nog een organisator tussenbeide, die Ellis iets vraagt over z’n taxi naar het hotel. Geen verstand van plakken en knippen in audiobestanden, dus ik heb ’t voor het gemak maar zo gelaten.Eén van mijn vragen betrof het Pinguin-diagram, waarvan Ellis de naam bedacht heeft. Op een blaadje schetste Ellis dat diagram als volgt:

Afijn, na een middag- en avondsessie kwam er zo een einde aan het tweede Plancks symposium. Volgend jaar wordt voor de derde keer een PLANCKS leage georganiseerd, met een symposium als start, en dat zal in Boekarest in Roemenië worden gehouden. Laten we hopen dat we met een goede sponsor in de hand daar weer bij kunnen zijn en verslag kunnen doen.

Paul, Daniela en ik in gesprek met Ellis na afloop van het symposium.

Paul, Daniela en ik in gesprek met Ellis na afloop van het symposium.

Share

Comments

  1. Olaf van Kooten zegt

    Is er ook videomateriaal van de lezingen beschikbaar? Een opgenomen livestream ofzo?

  2. Jan Brandt zegt

    Laten we er trouwens hier toch nog even duidelijk gewag van maken dat het je weer gelukt is….OK, het is dan welliswaar geen echte handtekening als zodaing, maarre… wel een heuse tekening van de hand van John Ellis, no less(!!)….dat terloops gekrabbelde “elementaire zuidpool-beest”….en zo wordt het “science-celeb-plakboek” elke keer weer voller en voller!!

    • Hihihi, inderdaad een vol plakboek. Eerst Neil Armstrong, toen Sir Patrick Moore, Brian May, Brian Schmidt, Joe Taylor en nu dan deze ‘handtekening’ (tekening met de hand, haha) van Ellis. Ik had trouwens vorig jaar ook Jim Peebles en Michael Turner om een handtekening kunnen vragen. Vergeten, helaas pindakaas.

Laat een antwoord achter aan Arie Nouwen Reactie annuleren

*