Krater op Mars. Bron: NASA.
Periodiek voorkomen van vloeibaar water
Uit satellietfoto’s van Mars valt veel informatie te halen over het heden, verleden en toekomst van de planeet zo lang je weet hoe en waar je moet kijken. Promovendus Tjalling de Haas concludeerde op basis van satellietfoto’s van het oppervlak van Mars dat er in de afgelopen miljoen jaar regelmatig periodes met vloeibaar water waren, maar dat we nu in een lange periode zitten waarin dat niet mogelijk is.
De juiste omstandigheden
Om vloeibaar water te hebben, moeten de omstandigheden goed zijn. De planeet Mars staat net als de aarde licht gekanteld richting de zon. Deze kanteling schommelt ongeveer tussen de 15 en 35 graden op Mars, wat leidt tot extreme klimaatschommelingen (ter vergelijking: op Aarde zorgen kantelingen van 2 graden voor ijstijden). Wanneer de kanteling van Mars groter is dan 30 graden wordt het klimaat steeds aardser; er ontstaat een sterkere watercyclus en er valt sneeuw op meer dan de helft van de planeet. Bovendien kan de sneeuw dan smelten en vloeibaar water vormen op kraterwanden.
Fast Facts: Puinstromen from Fast Facts on Vimeo.
Stromen van zand, modder, rotsblokken en vloeibaar water
In een grote krater, die ooit bedekt was met sneeuw, vond De Haas sporen van puinstromen: stromen van zand, modder en rotsblokken die voor ongeveer de helft uit water bestaan. “De puinstromen zijn op geologische tijdschaal heel recent”, vertelt De Haas. “De oudste is maximaal een miljoen jaar oud, en ze zijn met een regelmaat van ongeveer honderdduizend jaar gevormd, in korte perioden waarin de kanteling van Mars meer dan 30 graden was. Sneeuwsmelt zorgde toen voor vloeibaar water en puinstromen in de krater.”
Puinstromen met aardse regelmaat
Eerder onderzoek toonde al aan dat er waarschijnlijk vloeibaar water was in de laatste miljoen jaar op Mars. “Maar niemand heeft tot nu toe weten te achterhalen hoe veel en hoe vaak dat was” legt De Haas uit. “Voor een flinke puinstroom is minstens een laag van anderhalf tot vijf centimeter smeltwater nodig. Dat betekent dat de laag sneeuw in de krater tot wel tientallen centimeters dik moet zijn geweest. Bovendien hebben we kunnen berekenen dat tijdens de korte perioden waarin de kanteling van Mars groter dan 30 graden was, de puinstromen net zo vaak voorkwamen als tegenwoordig in woestijngebieden op Aarde. Hierbij moet ik wel opmerken dat dit soort activiteit slechts lokaal voorkwam op kraterwanden terwijl het op het grootste deel van Mars kurkdroog was”.
Een paar honderdduizend jaar
De planeet is in de laatste 400 duizend jaar minder gaan kantelen, en het is dus al bijna een half miljoen jaar geleden dat de omstandigheden zo waren dat er vloeibaar water aanwezig was. “Het duurt ook nog wel even voordat die omstandigheden weer zo zijn”, besluit De Haas. “Dat kan nog wel een paar honderdduizend jaar duren.” Dit onderzoek werd gefinancierd vanuit het programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek, dat bij het Netherlands Space Office wordt uitgevoerd in opdracht van NWO Aard- en Levenswetenschappen. Bron: Universiteit van Utrecht.
