19 maart 2024

Nobelprijs voor de Natuurwetenschappen gaat naar de ontdekkers van de neutrino-oscillaties

Takaaki Kajita en Arthur B. McDonald. Credit: Queen’s University / SNOLAB

De Nobelprijs voor de Natuurwetenschappen 2015 is door de Zweedse Koninklijke Academie van Wetenschappen toegekend aan de Japanner Takaaki Kajita (1959) en de Canadees Arthur B. McDonald (1943). Die natuurkundigen hebben dankzij hun werkzaamheden met de Super-Kamiokande en SNO experimenten ontdekt dat de drie soorten neutrino’s die er zijn van de ene in de andere soort over kunnen gaan – de zogeheten neutrino-oscillaties – en dat ze een heel klein beetje massa moeten hebben. Neutrino’s zijn de meest voorkomende elementaire deeltjes in het heelal en ze komen in drie soorten voor, de elektron-, muon- en tau-neutrino’s. Ze reageren alleen via de zwakke en gravitationele wisselwerking met andere deeltjes, niet met de sterke en elektromagnetische wisselwerking, en daarom kunnen ze met gemak dwars door de aarde heen vliegen zonder gestoord te worden. Per seconde vliegen er biljoenen van die neutrino’s dwars door je lichaam, zonder dat je er iets van merkt. In de jaren zestig werd opgemerkt dat de hoeveelheid neutrino’s afkomstig van de zon een derde was van de hoeveelheid die voorspeld werd door modellen.

Credit: Super-Kamiokande

Het werk dat Kajita met zijn  team met het Super-Kamiokande experiment bij Tokio vanaf 1996 en McDonald met zijn team met de Sudbury Neutrino Observatory (SNO) in Ontario, vanaf 1999 deed gaf de verklaring voor dit ‘zonneneutrino probleem’. McDonald en Kajita ontdekten met hun experimenten dat neutrino’s steeds van gedaante verwisselen en dat impliceert niet alleen dat de hoeveelheid elektron-neutrino’s van de zon met een derde verminderd, maar ook dat ze massa moeten hebben. Voorheen werd altijd gedacht dat neutrino’s massaloos zijn en met de lichtsnelheid reizen. Het is niet bekend hoeveel massa de afzonderlijke soorten neutrino’s hebben, dat is nog altijd moeilijk waar te nemen. Wel is hun gezamenlijke massa bekend: 0,320 ± 0,081 eV/c².

Credit: IceCube Collaboration/NSF

Door verder onderzoek aan neutrino’s met grote detectoren zoals Super-Kamiokande, SNO en op de Zuidpool IceCube (zie afbeelding hierboven) hoopt men de afzonderlijke massa van neutrino’s te kunnen bepalen.Eh… nee, Vera Rubin heeft de Nobelprijs voor de Natuurwetenschappen dus niet gewonnen, zij is volgend jaar aan de beurt.  Bron: Symmetry Magazine.

Share

Comments

  1. Avatar foto Enceladus zegt

    Ach, wéér geen Nobelprijs voor Obelix en Mardi. En ik had het hen nog wel zo gegund… 😉

    Maar even serieus: als er per seconde biljoenen neutrino’s door je lichaam vliegen zou je kunnen zeggen dat we daar (deels) uit bestaan. Wat zou er dan gebeuren als je in een geheel neutrino-vrije ruimte zou verblijven?

    groet,
    Gert (Enceladus)

    • Helaas, geen Nobelprijs. Maar eh… welk baanbrekend werk hebben zij geleverd, ik heb vast iets interessants gemist. 😀 Wat er zou gebeuren als er opeens geen neutrino’s zouden zijn? Ik denk dat je er niets van zou merken.

      • Hummm,, baanbrekend werk,, ik heb inderdaad wel eens een blauwe maandag
        op een ijsbreker mee gevaren 🙂

      • Avatar foto Olaf van Kooten zegt

        Vergeet niet dat neutrino’s voor 50 procent verantwoordelijk zijn voor de uitwaartse schokgolf in een supernova. Zonder neutrino’s zouden we ineens veel minder zware elementen hebben, ondanks het feit dat ze ongestoord door een lichtjaar lood kunnen reizen 😉

        • Ja klopt, daar spelen ze een belangrijke rol in. Maar kunnen wij niet zonder de elementen zwaarder dan ijzer? Die worden namelijk geproduceerd in zo’n supernova explosie.

        • Gezien elk onderdeel van het universum nodig is om het universum te maken tot wat het is kan ik wel stellen dat zonder neutrino’s ons universum nooit bestaan had of had geworden tot wat het nu is.

        • Nu kunnen we Enceladus-Gert zijn vraag wel anders gaan beantwoorden, dan dat zijn vraag was, maar daarmee wordt de vraag niet beantwoord.

          –> Een organisch lichaam, waarin een menselijk brein actief is, kan heel goed functioneren zonder dat er op welk moment een zee van neutrino’s doorheen banjeren.
          opm. 1 – We hebben (nog) geen idee hoe we die omstandigheden zouden moeten creëren.
          opm. 2 – Als er nooit neutrino’s waren geweest, zag de natuur er anders uit en wij eveneens.

          Groet, Paul

    • Mardi en Ik, wij hadden inderdaad wel een Nobelprijs voor ons werk verwacht.
      Ik had zelfs al een speech geschreven om iedereen te bedanken voor hun opbeurende woorden, als Mardi en ik er even helemaal doorheen zaten. En uiteraard zouden we onze huisgenoten en de hond bedanken voor van alles en nog wat.
      Maar helaas dit jaar weer naast De Prijs gegrepen, volgend jaar is er weer een kans, en omdat we dan weer wat ouder zijn, wordt statistisch de kans alsmaar groter…

      @ Gerd / Enceladus
      Wij bestaan niet uit Neutrino’s !
      De neutrino’s die ‘per ongeluk’ door ons lichaam vliegen maken geen contact met ons lichaam, we merken er dan ook niks van, niet onbewust en zeker niet bewust.

      @ Olaf
      Niet alle neutrino’s reizen ongestoord door een lichtjaar-dik blok lood , slechts de helft.

      .
      Bij Toutatis, Paul

Speak Your Mind

*