28 maart 2024

Wat veroorzaakt het vreemde gedrag van ster KIC 8462852? Aliens, kometen, stof?

Tabby’s ster, links in infrarood (2MASS survey) en ultraviolet (GALEX).

Sterrenkundigen hebben met behulp van de Kepler ruimtetelescoop van de NASA in het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus) een zeer bijzondere ster gezien, een ster die zeer grote en onregelmatige dips in z’n lichtcurve laat zien. Het gaat om de ster genaamd KIC 8462852 (KIC is de Kepler Input Catalogue), een volwassen ster van spectraaltype F, pakweg 1,5 keer zo groot als de zon, 1481 lichtjaar van de aarde verwijderd.

De positie van KIC 8462852 in Zwaan” width=”500″ height=”428″ /> De positie van KIC 8462852 in Zwaan Credit: Torsten Bronger / Wikipedia

Met Kepler zijn al heel veel exoplaneten ontdekt, die zich verraden doordat ze gezien vanuit de positie van Kepler af en toe voor hun ster langs gaan (een ’transitie’ geheten) en dan een klein dipje in de lichtkracht van de ster veroorzaken. Maar wat blijkt bij KIC 8462852 het geval te zijn: Kepler heeft enkele keren een héél grote dip gezien, de ene keer tussen 788 en 795 dagen, gerekend vanaf de start van de Kepler-waarnemingen, een dip van 15%, de volgende keer een dip tussen 1510 en 1570 dagen van maar liefst 22%. De eerste dip wordt D800 genoemd, de tweede D1500, dips die ook door de vrijwilligers van de Planet Hunters zijn waargenomen – hieronder zie je beiden.

Stel dat een reuzenplaneet zoals Jupiter zo’n transitie voor de zon doet, dan blokkeert ‘ie ongeveer 1% van het zonlicht. Wil iets het sterlicht 15 tot 22% blokkeren dan moet dat dus veel groter zijn, pakweg de helft van de sterschijf bedekkend. Naast de grote dips blijkt er nog een tweede variatie te zijn bij KIC 8462852, die op een tijdschaal van 20 dagen lijkt voor te komen en ook die lijkt net als de grote dips onverklaarbaar. in die tweede variatie is zelfs nog een derde variatie zichtbaar, de zeer korte dips met een periode van 0,88 dag, maar die lijken veroorzaakt te worden door een grote donkere ‘zonnevlek’ op de ster, die met de ster mee roteert – de rotatieperiode van KIC 8462852 is namelijk 0,88 dag.

star_alien_dips2

Een team sterrenkundigen onder leiding van Tabetha Boyajian (Yale Universiteit) heeft de Kepler-gegevens van de ster geanalyseerd en geprobeerd antwoord te geven op de simpele vraag wat de grote dips D800 en D1500 veroorzaakt – hier het vakartikel hierover, te publiceren in The Monthly Notices of the Royal Society. Eigenlijk is de uitkomst van het team bizar: gangbare hypothesen lijken allemaal één voor één op problemen te stuiten, er lijkt maar één hypothese vrij sluitend, namelijk… aliens!

  • is er wellicht een grote stofschijf rondom de ster, die veroorzaakt is door bijvoorbeeld een grote botsing van exoplaneten aldaar? Nee, dat lijkt uitgesloten, omdat zo’n stofschijf infraroodstraling zou moeten geven en dat is niet gedetecteerd.
  • is het soms een onregelmatig veranderlijke ster? Nee, dat is niet iets wat bij dit type ster past.
  • Is het een fout van instrumenten? Daar is naar gekeken, maar het lijkt uitgesloten.
  • is het soms een zwerm kometen of planetoïden die om de ster zweven? Op zich zou dit kunnen, zeker omdat er een begeleidende ster in de buurt is van KIC 8462852 (het object links op de bovenste afbeelding, let niet op de groene kleur, in werkelijkheid is die begeleider een rode dwergster) en die zou de Oortwolk van kometen rondom KIC 8462852 verstoord kunnen hebben. Alleen zou je ook hier infraroodstraling verwachten én het is niet voor te stellen hoe zo’n wolk zulke enorme dips in de lichtkracht kan veroorzaken.
  • blijft over nog één mogelijkheid waar het team serieus naar heeft gekeken: dat de dips wellicht veroorzaakt worden door een intelligente buitenaardse beschaving, eentje van het type Kardashev II die om hun ster een kunstmatig bouwsel hebben gemaakt om de energie van de ster af te tappen.

    Een Dysonsfeer bij een ster van een Kardashev type II beschaving (credit afbeelding: Daniëlle Futselaar/ASTRON).

    Onlangs heeft ASTRON-directeur Mike Garret nog een studie gepubliceerd van de mogelijkheid om deze beschavingen te ontdekken in onze Melkweg door de detectie van de restwarmte die ze genereren. Daniëlle Futselaar maakte daarvoor de illustratie hierboven, met een impressie van zo’n ‘Dyson sfeer’ rondom een ster. Hieronder een infografiek over hoe zo’n Dysonsfeer precies werkt.

    Credit: Karl Tate/Space.com

OK, dus een team van professionele sterrenkundigen denkt er serieus over na dat de oorzaak van de grote dips in de lichtcurve van KIC 8462852 veroorzaakt worden door een technologisch zeer geavanceerde buitenaardse beschaving? Yep dat is zeker het geval! In het vakartikel wordt er met geen woord over gerept [1]In de bron van Space.com staat hierover: “A second paper is currently being drafted to investigate a completely different transit scenario that focuses around the possibility of a … Lees verder, maar in een interview met The Atlantic noemt teamleider Boyajian het wel degelijk. Samen met Jason Wright (Penn State University) komt zij met het voorstel om de ster met radiotelescopen verder in de gaten te houden. Kepler is niet meer in staat KIC 8462852 waar te nemen, dus moeten er andere instrumenten worden gebruikt. En daarmee hoopt men te kunnen kijken of er echt aliens in de buurt van de ster zijn of dat het toch iets heel anders is. Wellicht dat de aliens radiosignalen uitzenden en die zouden dan opgevangen kunnen worden.

Aliens should always be the very last hypothesis you consider, but this looked like something you would expect an alien civilization to build“, Jason Wright in The Atlantic.

Volgend jaar wordt bij ASTRON een conferentie over SETI gehouden. Dan zal dit onderwerp vast en zeker op de agenda staan! Bron: Space.com + Bad Astronomy + Wiki.

Voetnoten

Voetnoten
1 In de bron van Space.com staat hierover: “A second paper is currently being drafted to investigate a completely different transit scenario that focuses around the possibility of a mega-engineering project created by an advanced alien civilization.
Share

Comments

  1. Abe Hoekstra zegt

    Ik ben een van de Planet Hunter vrijwilligers die betrokken is geweest bij de ontdekkingen van de onregelmatige eclipsen in de lichtcurve. Sam Goodman vond de eerste (D800), ik vond de eerste helft van D1500 and Daryl LaCourse de tweede helft van D1500.
    We hebben ons al die tijd afgevraagd wat hier aan de hand kan zijn, en een van de verklaringen waar wij eerst aan dachten was een gas en stofwolk om de ster waarin planeten zich aan het vormen waren, en waarin brokstukken tegen elkaar botsen, uitelkaar vallen en de ster verduisterden.
    Vorig jaar is er onderzoek aan de ster verricht en de resultaten staan vermeld in het artikel hierboven. De meest waarschijnlijke oorzaak is een superkomeet die uiteengevallen is en nu een wolk van kleinere kometen vormt die om de ster draait.
    Inderdaad, in het wetenschappelijke artikel van Tabetha Boyajian wordt met geen woord over aliens gerept.

    In dit artikel van Jason Wright staat beschreven hoe hij werkte aan een wetenschappelijk artikel die gaat over hoe enorme constructies gemaakt door een buitenaardse beschaving te zien kunnen zijn in een lichtcurve van een ster: http://sites.psu.edu/astrowright/ . Hij stelt zeer duidelijk: “My philosophy of SETI is that you should reserve the alien hypothesis as a last resort.”

    De mogelijkheid dat er een buitenaardse beschaving bij de ster iets gebouwd heeft zal worden onderzocht, maar daarnaast zal men ook blijven zoeken naar bevestiging van de kometenwolk, of naar een andere natuurlijke verklaring.

    Wat ik denk dat het is? Ik weet het niet, maar ik vermoed dat we misschien een tot nu toe onbekend natuurlijk astronomisch verschijnsel zien.
    Wat ik hoop? Dat laat zich wel raden ;-).

    Groeten,
    Abe

  2. Quote : “Kepler is niet meer in staat KIC 8462852 waar te nemen, dus moeten er andere instrumenten worden gebruikt.”

    Hoezo is KIC 846.2852 niet meer waarneembaar?
    Staat de Aarde en/of de Zon tussen Kepler S.O. en het doel?
    Geldt dat dan niet ook voor radiotelescopen?
    (En hoelang zou het duren voor Kepler S.O. weer een vrij uitzicht heeft?)

    Groet, Paul

    [ Als ‘Ringwereld’ (L. Niven) daadwerkelijk gevonden zou zijn, zou het dan inderdaad 700 dagen (D1500-D800) duren voor je weer enig teken van een Dyson-constructie zou ontdekken? Zover is die type II beschaving dan kennelijk ook nog niet. 😉 ]

    • gert1904 zegt

      Dat zal het gevolg zijn van het uitvallen van twee van de vier reactiewielen (een soort vliegwiel) van Kepler. Één in 2012, en één zo’n twee jaar geleden. Nauwkeurig richten is daarmee moeilijker geworden.

      • Abe Hoekstra zegt

        Dat klopt, Door het uitvallen van die twee reactiewielen kan Kepler niet meer naar het gebied kijken waarin deze ster zich bevindt. De satelliet kan nu een beperkte tijd naar een gebiedkijken en later naar een ander gebied. Ook kan de satelliet niet meer zo’n 150.000 sterren observeren, maar een flink stuk minder.
        Telescopen op Aarde kunnen natuurlijk wel op de ster gericht worden, en dat zal ook gebeuren. Misschien komen we op die manier erachter wat er rond de ster cirkelt.

      • Zet die theorie maar uit je hoofd , want die is allang ontkracht. Kepler heeft deze ster 4 jaar lang bestudeerd. Dat is ook het eerste wat astronomen dachten ….dat er iets mis zou zijn met Kepler. Maar dat is dus niet het geval.

  3. @Abe Wat leuk één van de Planet Hunters hier te hebben en wat een eer ook dat jij mede die tweede, grotere piek D1500 hebt ontdekt. Hou ons op de hoogte van je verdere resultaten met de jacht.

    @Paul en @gert1904 Wat Gert zegt dat klopt, Kepler is niet meer in staat KIC 846.2852 waar te nemen. Maar andere instrumenten kunnen dat wel. De schijnbare helderheid van de ster is +11,7, dus de ster en eventueel volgende dips zijn zelfs in amateur-telescopen zichtbaar. De ster zal vanaf nu zeker nauwkeurig in de gaten worden gehouden. De radiotelescopen wil men meer gebruiken voor de ontvangst van eventuele radiosignalen.

    • Abe Hoekstra zegt

      Ah, onze antwoorden hebben elkaar gekruisd :-).

    • Op het gevaar af, dat ik te ver Off Topic ga …

      Vroeger , in die goeie oude tijd, is de Hubble ST gerepareerd vanaf Spaceshuttles (meerdere malen dacht ik?)
      Helaas zijn er (momenteel) geen Spaceshuttles meer, ontwikkelingen tot Hermes zijn in 1993 ook afgeblazen.

      ? – Bestaat er nog een mogelijkheid dat die Kepler reactiewielen gerepareerd kunnen worden?
      [ misschien vanaf ISS? ]

      Groet, Paul

  4. Inmiddels is er ook een vakartikel verschenen over de speurtocht naar de superintelligente buitenaardse beschavingen, een artikel waarin ook KIC 846.2852 wordt genoemd. Het artikel is o.a. van Jason Wright, de sterrenkundige die heeft samengewerkt met teamleider Boyajian. Zie: http://www2.astro.psu.edu/~jtwright/Dyson/GHAT4.pdf

  5. Ik zag er een youtube filmpje wat over dit onderwerp gaat…

    https://www.youtube.com/watch?v=-4bqStT2kpI

  6. Theo Lockefeer zegt

    Je moet nooit in een goed ¨huwelijk ¨ stoken en ik vind het interessante materie(prima artikel Arie !)maar Andre Van der Hoeven facebookte vandaag : Unbelievable how media can change the story from a scientific paper. In the original paper ( http://arxiv.org/pdf/1509.03622v1.pdf) there is NOT a single mention of even the possibility of alien structures. They conclude it’s probably an exocomet breakup event which needs further investigation. The paper is an interesting read. Nogmaals ik wil geen bepaalde stemming kweken maar alleen maar feiten konstateren ……

    • Inderdaad, in het originele vakartikel wordt het niet genoemd. Maar in een interview met The Atlantic noemt teamleider Boyajian het wel degelijk. En in het afgelopen nacht gepubliceerde vakartikel. o.a. van Jason Wright, wordt het óók genoemd (link enkele reacties terug). Laten we er niet te krampachtig over doen en alles wat naar intelligente Aliens riekt gelijk afdoen als onzin. Mike Garret heeft er pas een artikel over geschreven. Of zoals Phil Plait het zegt: “Whether there are aliens constructing huge megastructures to feed their power needs at KIC 8462852, or—overwhelmingly more likely—it’s a more natural scenario, this is a pretty weird and interesting star. And it’s definitely worth investigating further.
      p.s. inmiddels staat de ster ook wel bekend als de WTF star, dat staat voor “Where’s the flux” (uit de titel van het originele vakartikel). 😀

  7. Frans Overwijn zegt

    Beste mensen,

    allereerst, ik ben een leek op het gebied van astronomie, maar wil wel graag meedenken over het
    fenomeen van mogelijk andere levensvormen in ons heelal.

    Het verbaast mij vooral, indien het hier zou gaan over een mogelijke ( superieure ) levensvorm,
    dat deze levensvorm niet eerder in de geschiedenis contact met de mensheid heeft gezocht……..

    Mogelijk zien ze de mensheid als een onverbeterlijke oorlogszuchtige soort waar je beter ver van
    weg kan blijven……..

    NB indien er op of nabij ster KIC 8462852 een ( superieure ) levensvorm zou zijn dan hadden zij ons al veel eerder in beeld dan wij hun………………

    • Beste Frans,

      KIC 8462852 staat 1481 Lichtjaar van ons verwijderd, daar zullen ze de Zon niet als eerste op hun lijstje hebben staan om te bezoeken.

      De mensheid is sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog echt bezig met ruimtevaart, we staan nog in de kinderschoenen, ik kan me voorstellen dat we al ontdekt zijn, maar te primitief bevonden worden.
      Wijzelf vinden onszelf ontwikkeld, maar zo vindt een peuter van 3 ook dat hij al een grote jongen is, dus wat wij van onszelf vinden, is geen issue…

      • Frans Overwijn zegt

        Beste Yochem,

        Met alle respect voor jouw reactie maar die is gekomen vanuit een ( begrijpelijk ) menselijk perspectief.

        Echter een technologisch zeer geavanceerde buitenaardse beschaving zoals boven in het artikel
        staat beschreven gaat ons misschien wel ” boven de pet ” en valt waarschijnlijk buiten
        ons ” denkraam ” zoals wij hier op aarde bekend zijn met o.a. ONZE natuurwetten.

        Misschien zijn wij wel op afstand gekopieerd en daar te bezichtigen in een soort ” mensentuin “…………..

        Sorry, ik ben geen wetenschapper en laat mijn fantasie een beetje op de loop maar ik kon het even niet laten…..

        Nogmaals mijn respect voor jouw reactie !.

  8. Abe Hoekstra zegt

    Ik vraag me af of een eventuele buitenaardse beschaving wel weet of wij hier zijn. Zoals Yochem al opmerkte de ster staat zo’n 1481 lichtjaar van ons vandaan. Dat betekent dat wij de ster zien zoals die er 1481 jaar geleden uitzag.

    Stel dat die beschaving destijds zeer krachtige radiotelescopen op ons richtten. Wat hoorden ze van ons? Niets. Want wij leefden in het jaar 534 (2015 – 1481).

    Toch zouden ze kunnen vermoeden dat hier leven zou kunnen zijn. Wij zijn namelijk sinds kort in staat atmosferen van exoplaneten, planeten bij andere sterren, te bestuderen. Voor een beschaving die veel verder ontwikkeld is zou het misschien heel gemakkelijk zijn om atmosferen van exoplaneten te onderzoeken en analyseren. En als zij de Aarde in hun kijker hebben gehad, en onze atmosfeer hebben bestudeerd, kunnen ze daaruit afleiden dat hier leven is.

    Zo’n superbeschaving had ons misschien al veel eerder “opgemerkt”, en signalen richting onze ster opgestuurd, ondanks dat wij nog geen technologie hadden. En dat is misschien ook het manco van de theorie van een buitenaardse beschaving bij KIC 8462852.

    Het zou ook kunnen dat de denkwijze van een buitenaardse beschaving compleet anders is dan de onze. Misschien hebben ze helemaal geen behoefte om de ruimte te verkennen, zoals wij dat wel hebben, en zijn ze tevreden met hun eigen zonnestelsel, wie zal het zeggen.

    Dan is er namelijk nog een mogelijkheid. Nogmaals, stel dat er een buitenaardse beschaving is bij KIC 8462852. Die weet dan allang dat communicatie met andere beschavingen praktisch onmogelijk is. Stel, zij hebben zo’n 1481 jaar geleden een “hallo” richting ons gestuurd. Die vangen wij dan binnenkort op, en wij sturen een hallo terug die ook 1481 jaar onderweg is. Een echte communicatie duurt bijna 3000 jaar! Dat is niet te doen. Maar stel dat de beschaving zich toch kenbaar wil maken, een van de manieren kan het maken van enorme structuren rond de moederster zijn.

    We weten gewoon niet wat er zich rond KIC 8462852 afspeelt.

    Ik spreek hier namens mezelf, en niet namens de wetenschappers en andere vrijwilligers die naast Tabetha Boyajian als co-auteur op haar wetenschappelijk artikel staan. Ik vind het prachtig om te filosoferen over een buitenaardse beschaving, maar we moeten wel reeel blijven. De kans dat de onregelmatige eclipsen door een of ander tot nu toe onbekend astronomisch verschijnsel worden veroorzaakt, is veel groter dan structuren gebouwd door een buitenaardse beschaving. Maar het zou wel prachtig zijn als ze die nu juist zouden vinden ;-).

  9. quote: derde variatie zichtbaar, de zeer korte dips met een periode van 0,88 dag, maar die lijken veroorzaakt te worden door een grote donkere ‘zonnevlek’ op de ster, die met de ster mee roteert – de rotatieperiode van KIC 8462852 is namelijk 0,88 dag. end quote.

    Wat mij een beetje dwars zit is dat ze wel kunnen zien dat bovenstaande een zonnevlek is en dat iets veel groters niet gezien kan worden. Hoe weet je nu dat bovenstaande een zonnevlek is?

    • Olaf van Kooten zegt

      Een dip met dezelfde periode als de rotatie van de ster betekent normaal gesproken dat de dip meedraait met de ster. Zonnevlekken zijn dan de meest logische conclusie. Ze hebben die zonnevlek niet direct gezien.

  10. Er is veel aandacht voor deze ster en eerlijk gezegd ben ik ook al 2 dagen niets anders aan het lezen op het web. Ik kwam op een van deze site’s dit als afsluiting van een artikel tegen en dat is ook mijn gevoel hierbij….

    So on this voyage of discovery, right at this moment, a few astronomers are investigating a couple of bizarre light curves discovered by citizen scientists and analyzed by astronomers to see if something artificial is at play. In my view, this is an awesome thing.

  11. Wybren de Jong zegt

    Veel sterrenkundigen zien een verklaring d.m.v. buitenaardse wezens als een laatste optie.
    Het probleem met zo’n verklaring is niet dat deze per se onwaarschijnlijker is dan een natuurlijke verklaring.
    Het probleem is wel dat zo’n verklaring niet falsifieerbaar is!! We weten immers niet hoe de technologie van die intelligente buitenaardse wezens zich ontwikkeld zou kunnen hebben. Je kan dus eindeloos metingen doen, maar je zal het bestaan van die intelligente wezens nooit definitief kunnen uitsluiten.
    Wat dat betreft hebben natuurlijke verklaringen de voorkeur: zij moeten voldoen aan bekende fysische regelmatigheden en zijn dus in principe falsifieerbaar.
    Maar dat wil nog niet zeggen dat natuurlijke verklaringen ‘waarschijnlijker’ zijn. Wat men wel en niet waarschijnlijk acht t.a.v. intelligente buitenaardse wezens hangt namelijk mede af van filosofische en/of godsdienstige vooronderstellingen over de aard van ons universum.

    • Mocht er inderdaad sprake zijn van een buitenaardse beschaving dan is dat niet per sé niet falsifieerbaar. Pogingen worden nu gedaan om radiotelescopen die kant uit te richten en te luisteren naar eventuele radiosignalen van een aldaar aanwezige beschaving – ASTRON-directeur Mike Garret liet mij gisteren weten dat de astronoom Andrew Siemion zich daarmee nu bezig houdt. Stel dat het leidt tot een detectie van zo’n beschaving (een grote ‘stel dat’!!) dan is het dus een verificatie van de hypothese van de buitenaardse beschaving.

      • Enige detectie methode die onze Type-0 (Kardashev-schaal) momenteel heeft is het opvangen van radio signalen.
        SETI richt zich alleen(!) hier op.
        Als er géén (variabele) radio signalen worden ontvangen betekent dit (dus) volgens SETI dat er geen intelligente bron achter kan zitten.
        Immers: Intelligente levensvormen communiceren per definitie altijd met ‘geluid’.
        Als (big-if) de mensheid over 1 miljoen jaar nog bestaat, hoe communiceren we dan?
        Nog steeds via 27Mhz, TV en radio?
        Ik heb respect voor SETI (Sagan) maar vertrouw niet blind op hun conclusie(s).

        • Afgezien van de vraag of de desbetreffende aliens nog via radiosignalen communiceren, kun je je ook afvragen of ze dat lineair doen of andere wegen hebben ontdekt om tijd en ruimte te overbruggen. Onder radioamateurs zijn er diverse frequenties bekend waarop voortdurend onverklaarbare ‘georganiseerde ruis’ is te horen. Wie weet waar dat vandaan komt en hoe.
          Ik denk overigens zelf dat meer ontwikkelde beschavingen al lang gebruik maken van communicatiemethoden die niet gebonden zijn aan natuurwetten. Aan het inzetten van radiofrequenties ontstaat nl. op een bepaald punt een grens en het heeft zo zijn nadelen.
          Op het vlak van bewustzijnsontwikkeling moet onze evolutie nog moet beginnen. Hogere beschavingen hebben waarschijnlijk al lang de hiermee samenhangende communicatiemogelijkheden ontgonnen. Ik kan me niet voorstellend dat hoger ontwikkelde wezens nog communiceren met elkaar door het produceren van keelklanken die vervolgens getransporteerd worden d.m.v. elektromagnetische golfjes die gebonden zijn aan ruimte en tijd. Daar is vast iets beters op te verzinnen, dus ik kan me je bedenkingen voorstellen Rick.

          Wat betreft de dips in de flux; moet dat persé veroorzaakt worden door een materiële structuur? Of kan het licht opgeslorpt worden door… tja, door wat eigenlijk?

          • Het lijkt mij ook dat het radio frequentiespectrum, niet gebruikt wordt zoals wij dat doen
            door middel van, wel dan niet, gemoduleerde draaggolven.
            Zelfs hier raken de lagere radiofrequenties in onbruik.
            Een mooi voorbeeld hiervan is de middengolf, waar 50 jaar geleden nog werd gevochten
            om een frequentie, nu bijna gen zender meer te horen is.

            Hieronder een link naar de 2 meter band Web SDR van Hilversum
            waar je een de amateurband in waterfall of spectrum life kan bekijken.

            http://websdr.pi1nos.ampr.org:8901/

            Niet direct relevant, wel leuk om even mee te spelen 🙂

  12. Martin Schoenmaker zegt

    Er is een TED talk over dit onderwerp op Youtube gepubliceerd: https://www.youtube.com/watch?v=gypAjPp6eps

    • Enceladus zegt

      Ja, die link plaatste ik een paar dagen geleden al in het andere draadje over deze bijzondere ster.

      groet,
      Gert (Enceladus)

Laat een antwoord achter aan Martin Schoenmaker Reactie annuleren

*