Wat veroorzaakt het vreemde gedrag van ster KIC 8462852? Aliens, kometen, stof?

Sterrenkundigen hebben met behulp van de Kepler ruimtetelescoop van de NASA in het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus) een zeer bijzondere ster gezien, een ster die zeer grote en onregelmatige dips in z’n lichtcurve laat zien. Het gaat om de ster genaamd KIC 8462852 (KIC is de Kepler Input Catalogue), een volwassen ster van spectraaltype F, pakweg 1,5 keer zo groot als de zon, 1481 lichtjaar van de aarde verwijderd.

Met Kepler zijn al heel veel exoplaneten ontdekt, die zich verraden doordat ze gezien vanuit de positie van Kepler af en toe voor hun ster langs gaan (een ’transitie’ geheten) en dan een klein dipje in de lichtkracht van de ster veroorzaken. Maar wat blijkt bij KIC 8462852 het geval te zijn: Kepler heeft enkele keren een héél grote dip gezien, de ene keer tussen 788 en 795 dagen, gerekend vanaf de start van de Kepler-waarnemingen, een dip van 15%, de volgende keer een dip tussen 1510 en 1570 dagen van maar liefst 22%. De eerste dip wordt D800 genoemd, de tweede D1500, dips die ook door de vrijwilligers van de Planet Hunters zijn waargenomen – hieronder zie je beiden.

Stel dat een reuzenplaneet zoals Jupiter zo’n transitie voor de zon doet, dan blokkeert ‘ie ongeveer 1% van het zonlicht. Wil iets het sterlicht 15 tot 22% blokkeren dan moet dat dus veel groter zijn, pakweg de helft van de sterschijf bedekkend. Naast de grote dips blijkt er nog een tweede variatie te zijn bij KIC 8462852, die op een tijdschaal van 20 dagen lijkt voor te komen en ook die lijkt net als de grote dips onverklaarbaar. in die tweede variatie is zelfs nog een derde variatie zichtbaar, de zeer korte dips met een periode van 0,88 dag, maar die lijken veroorzaakt te worden door een grote donkere ‘zonnevlek’ op de ster, die met de ster mee roteert – de rotatieperiode van KIC 8462852 is namelijk 0,88 dag.

Een team sterrenkundigen onder leiding van Tabetha Boyajian (Yale Universiteit) heeft de Kepler-gegevens van de ster geanalyseerd en geprobeerd antwoord te geven op de simpele vraag wat de grote dips D800 en D1500 veroorzaakt – hier het vakartikel hierover, te publiceren in The Monthly Notices of the Royal Society. Eigenlijk is de uitkomst van het team bizar: gangbare hypothesen lijken allemaal één voor één op problemen te stuiten, er lijkt maar één hypothese vrij sluitend, namelijk… aliens!

• is er wellicht een grote stofschijf rondom de ster, die veroorzaakt is door bijvoorbeeld een grote botsing van exoplaneten aldaar? Nee, dat lijkt uitgesloten, omdat zo’n stofschijf infraroodstraling zou moeten geven en dat is niet gedetecteerd.
• is het soms een onregelmatig veranderlijke ster? Nee, dat is niet iets wat bij dit type ster past.
• Is het een fout van instrumenten? Daar is naar gekeken, maar het lijkt uitgesloten.
• is het soms een zwerm kometen of planetoïden die om de ster zweven? Op zich zou dit kunnen, zeker omdat er een begeleidende ster in de buurt is van KIC 8462852 (het object links op de bovenste afbeelding, let niet op de groene kleur, in werkelijkheid is die begeleider een rode dwergster) en die zou de Oortwolk van kometen rondom KIC 8462852 verstoord kunnen hebben. Alleen zou je ook hier infraroodstraling verwachten én het is niet voor te stellen hoe zo’n wolk zulke enorme dips in de lichtkracht kan veroorzaken.
• blijft over nog één mogelijkheid waar het team serieus naar heeft gekeken: dat de dips wellicht veroorzaakt worden door een intelligente buitenaardse beschaving, eentje van het type Kardashev II die om hun ster een kunstmatig bouwsel hebben gemaakt om de energie van de ster af te tappen.
  

  Een Dysonsfeer bij een ster van een Kardashev type II beschaving (credit afbeelding: Daniëlle Futselaar/ASTRON).

  Onlangs heeft ASTRON-directeur Mike Garret nog een studie gepubliceerd van de mogelijkheid om deze beschavingen te ontdekken in onze Melkweg door de detectie van de restwarmte die ze genereren. Daniëlle Futselaar maakte daarvoor de illustratie hierboven, met een impressie van zo’n ‘Dyson sfeer’ rondom een ster. Hieronder een infografiek over hoe zo’n Dysonsfeer precies werkt.

  

  Credit: Karl Tate/Space.com

OK, dus een team van professionele sterrenkundigen denkt er serieus over na dat de oorzaak van de grote dips in de lichtcurve van KIC 8462852 veroorzaakt worden door een technologisch zeer geavanceerde buitenaardse beschaving? Yep dat is zeker het geval! In het vakartikel wordt er met geen woord over gerept ^[1]In de bron van Space.com staat hierover: “A second paper is currently being drafted to investigate a completely different transit scenario that focuses around the possibility of a … Lees verder, maar in een interview met The Atlantic noemt teamleider Boyajian het wel degelijk. Samen met Jason Wright (Penn State University) komt zij met het voorstel om de ster met radiotelescopen verder in de gaten te houden. Kepler is niet meer in staat KIC 8462852 waar te nemen, dus moeten er andere instrumenten worden gebruikt. En daarmee hoopt men te kunnen kijken of er echt aliens in de buurt van de ster zijn of dat het toch iets heel anders is. Wellicht dat de aliens radiosignalen uitzenden en die zouden dan opgevangen kunnen worden.

“Aliens should always be the very last hypothesis you consider, but this looked like something you would expect an alien civilization to build“, Jason Wright in The Atlantic.

Volgend jaar wordt bij ASTRON een conferentie over SETI gehouden. Dan zal dit onderwerp vast en zeker op de agenda staan! Bron: Space.com + Bad Astronomy + Wiki.