29 maart 2024

Wat valt er aan de sterrenhemel te zien in november 2015?


November wordt ook wel de ‘nevelmaand’ of ‘slachtmaand’ genoemd en is de elfde maand van het jaar in de gregoriaanse kalender. In dit artikel bespreken we wat er zoal te zien is aan de sterrenhemel in november 2015. Zo kunnen we in november 2015 enkele heldere planeten aan de ochtendhemel zien alsook tal van vallende sterren afkomstig van verschillende meteorenzwermen. 

OPGELET: Kijk nooit naar objecten die zich dicht bij de Zon bevinden zonder voldoende bescherming. Kijk nooit door een telescoop, verrekijker of andere optische apparatuur richting de Zon. Dit kan het netvlies onherstelbaar beschadigen met blindheid tot gevolg!

De Maan en de planeten

In november 2015 kunnen we de kleine planeet Mercurius niet waarnemen doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. De tweede planeet gezien vanaf de Zon is Venus en deze schittert ’s morgens als een zeer heldere ster in het oosten, sterrenbeeld Maagd (Virgo). Venus komt meer dan vier uur voor de Zon en heeft een schijnbare helderheid van magnitude -3,8 waardoor deze planeet zeer goed waarneembaar is. Mars, de planeet gekend om zijn rood-oranje kleur, wordt in november 2015 steeds iets beter zichtbaar. Zo kunnen we Mars in november 2015 ’s morgens waarnemen in het sterrenbeeld Leeuw (Leo) en heeft deze een schijnbare helderheid van magnitude +1,8. Jupiter, de grootste planeet uit ons zonnestelsel, is in november 2015 de tweede helft van de nacht zichtbaar in het oostelijke deel van het sterrenbeeld Leeuw (Leo). Deze gigantische gasplaneet heeft in november 2015 een schijnbare helderheid van magnitude -1,5 en dag na dag komt deze heldere reuzenplaneet vroeger op. Op maandag 9 november 2015 kunnen we ook alle vier de grootste manen van Jupiter, de zogeheten ‘Galileïsche manen’, terugvinden ten westen van de planeetschijf. Van binnen naar buiten zijn dit Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat op dat moment in het zuidoosten op een hoogte van ongeveer 34° boven de horizon. Op zondag 15 november 2015 kunnen we de vier grootste manen van Jupiter dan weer terugvinden ten oosten van de planeetschijf. Onder goede omstandigheden kunnen we de vier grootste manen van Jupiter al waarnemen met een binoculair of een kleine telescoop. Saturnus de prachtige planeet met zijn ringenstelsel, gaat kort na de Zon onder waardoor deze in november 2015 niet zichtbaar is. De twee verste planeten in ons zonnestelsel, Uranus en Neptunus, vinden we in 2015 terug in de sterrenbeelden Vissen (Pisces) en Waterman (Aquarius). Deze gasplaneten hebben een helderheid van magnitude +6,2 (Uranus) en +7,8 (Neptunus) waardoor deze enkel zichtbaar zijn met een telescoop. Op woensdag 25 november 2015 is het volle Maan. Op vrijdag 6 november 2015 kunnen we de Maan omstreeks 07u15 op ongeveer 4,5° terugvinden van de planeet Jupiter. Beide objecten bevinden zich op dat moment ongeveer 39° boven de zuidzuidoostelijke horizon en de Maan is voor 25% verlicht. Nog een opmerkelijke samenstand vindt op zaterdag 7 november 2015 plaats wanneer we de Maan nabij de planeten Venus en Mars kunnen terugvinden. Omstreeks 07u00 kunnen we de drie hemelobjecten ongeveer 30° boven de zuidoostelijke horizon terugvinden. De Maan is op dat moment voor slechts 17% verlicht.

Planetoïden in oppositie

Een andere interessante meteorenzwerm die in november 2015 kunnen zien, zijn de Tauriden. Het maximum van deze meteorenzwerm vindt op zaterdag 7 november 2015 plaats. De radiant kunnen we omstreeks 01u30 op ongeveer 59° boven de horizon terugvinden in het sterrenbeeld Stier (Taurus). Onder goede omstandigheden moet het mogelijk zijn om een vijftal meteoren (vallende sterren) per uur te kunnen zien. Doordat de duur van het maximum van deze zwerm vrij lang is (ongeveer 22 dagen), kunnen we onder goede omstandigheden toch vrij veel Tauriden zien. Meteoren afkomstig van deze zwerm worden gekenmerkt door hun felle oranje kleur en zijn relatief traag.

Leoniden en Tauriden meteorenzwermen

De belangrijkste meteorenzwerm die we in november te zien krijgen, is ongetwijfeld de Leoniden meteorenzwerm. Deze zwerm bereikt op woensdag 18 november 2015 haar maximum wat wil zeggen dat we onder goede omstandigheden ongeveer een vijftiental meteoren, ook wel ‘vallende sterren’ genoemd, per uur kunnen waarnemen. In werkelijkheid gaat het hier niet om ‘vallende sterren’ maar wel om zeer kleine stukjes steen en gruis die die onder hoge snelheden de atmosfeer van de Aarde binnenkomen en op grote hoogte verdampen. De steentjes en het gruis die deze meteorenzwerm veroorzaakt, zijn afkomstig van de komeet Tempel-Tuttle. Het beste moment om deze meteoren waar te nemen is rond 05u45. Het radiant van de Leoniden (het punt aan de hemel waaruit de meteoren lijken te komen) staat op 18 november omstreeks 05u45 ongeveer 56° boven de zuidoostelijke horizon in het sterrenbeeld Leeuw (Leo). De Maan stoort op dat moment niet. De Leoniden meteorenzwerm is onder amateur-sterrenkundigen heel bekend omwille van zijn indrukwekkende sterrenregens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Om meteoren waar te nemen heb je geen speciale apparatuur nodig. Enkel een ligzetel, warme kledij, een heldere sterrenhemel en wat geduld zijn genoeg.

Enkele Leoniden meteoren – Foto: Tony Hallas.

Een andere interessante meteorenzwerm die in november 2015 kunnen zien, zijn de Tauriden. Het maximum van deze meteorenzwerm vindt op zaterdag 7 november 2015 plaats. De radiant kunnen we omstreeks 01u30 op ongeveer 59° boven de horizon terugvinden in het sterrenbeeld Stier (Taurus). Onder goede omstandigheden moet het mogelijk zijn om een vijftal meteoren (vallende sterren) per uur te kunnen zien. Doordat de duur van het maximum van deze zwerm vrij lang is (ongeveer 22 dagen), kunnen we onder goede omstandigheden toch vrij veel Tauriden zien. Meteoren afkomstig van deze zwerm worden gekenmerkt door hun felle oranje kleur en zijn relatief traag.

Winterzeshoek

Een soortgelijk asterisme als de bekende Zomerdriehoek is de Winterzeshoek. Deze denkbeeldige figuur wordt gevormd door zes sterren die enkel gedurende de winter op het noordelijk halfrond te zien zijn. Deze sterren vormen samen een zeshoek en zijn Aldebaran in het sterrenbeeld Stier, Rigel in het sterrenbeeld Orion, Sirius in het sterrenbeeld Grote Hond, Procyon in het sterrenbeeld Kleine Hond, Pollux in het sterrenbeeld Tweelingen en Capella in het sterrenbeeld Voerman. In de Winterzeshoek bevindt zich nog een ander asterisme: de Winterdriehoek. Dit asterisme is ook gekend als de ‘Great Southern Triangle’ en wordt gevormd door de sterren Sirius, Procyon en Betelgeuse die zich meer in het centrum van de Winterzeshoek bevindt. Wat de Winterzeshoek zo bijzonder maakt, zijn de kleurverschillen van de zes sterren. Dit kleurverschil wordt veroorzaakt door het verschil in hun oppervlaktetemperatuur. Zo heeft de ster Procyon een witte kleur terwijl de sterren Aldebaran en Pollux eerder oranje zijn. De ster Capella heeft dan weer een gele kleur.

Deep-sky

De maand november is de perfecte maand om de prachtige nevel NGC 1554 waar te nemen. Deze interessante nevel is ook gekend onder de naam ‘Struve’s Lost Nebula’ en bevindt zich in het sterrenbeeld Stier (Taurus) vlakbij de ster T Tauri. De Deens-Ierse astronoom John Louis Emil Dreyer omschreef dit object als een “schitterend, variabel, klein en rond object”. Op 29 november 2015 bevindt NGC 1554 zich in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Doordat dit een zwak en contrastarm object is, heb je wel een behoorlijke telescoop nodig om details te zien. De centrale ster van deze nevel heeft een helderheid van magnitude +11. Zoals bij alle deep-sky objecten het geval is, is de periode rond Nieuwe Maan de meest geschikte periode om deep-sky objecten waar te nemen met een binoculair of telescoop. Op woensdag 11 november 2015 is het Nieuwe Maan. Liefhebbers van sterrenhopen kunnen de maand november ook gebruiken om de open sterrenhopen Messier 36 (M36), Messier 37 (M37) en Messier 38 (M38) waar te nemen. Deze open sterrenhopen bevinden zich in het sterrenbeeld Voerman (Auriga) en kunnen bij goede omstandigheden al worden waargenomen met een binoculair of een kleine telescoop.

De sterrenbeelden op 15 november 2015 (23u00)

Hubble’s Tonight Sky over november 2015

Hieronder weer de maandelijkse video van Hubble’s Tonight’s Sky, waarin je kan zien wat er allemaal voor interessants aan de hemel staat te gebeuren deze maand.

Interessante en nuttige links:

Bron: Spacepage.be + Hubble..

Share

Speak Your Mind

*