Credit: University of Warwick / Mark A. Garlick.
Een internationaal team van astrofysici, onder wie Peter Jonker en Thomas Wevers van de Radboud Universiteit en SRON, heeft vastgesteld dat superzware zwarte gaten hetzelfde gedrag vertonen als kleine stellaire zwarte gaten. Dat ontdekten ze door snel in te spelen op een sterscheuring in december 2014. Science heeft hun resultaten op 26 november gepubliceerd.Veel superzware zwarte gaten worden gevoed door een continue toestroom van gas, die miljoenen jaren kan duren en in een mensenleven weinig verandert. Maar de sterrenkundigen ontdekten een nieuwe gasstroom die zich heel anders gedroeg. Nadat een door hen bestudeerd superzwaar zwart gat een ster verscheurde – en daardoor een krachtige gasinjectie kreeg – produceerde het een korte maar spectaculaire radioflits. De onderzoekers concluderen dat deze radioflits afkomstig is van een jet of straalstroom die materie met bijna de lichtsnelheid van het zwarte gat wegblaast.Die jet was eerder al voorspeld door het zogenaamde Matroesjka-principe van de astrofysica; dat voorspelt dat alle compacte objecten in het heelal die materie aantrekken, bijvoorbeeld stellaire en superzware zwarte gaten, zich ruwweg hetzelfde gedragen. Met andere woorden: een grote Matroejska zoals een superzwaar zwart gat, miljoenen maal miljarden keren zo zwaar als onze zon, is niets anders dan een opgeschaalde versie van een kleinere pop: een stellair zwart gat van ongeveer tien zonsmassa’s. Omdat stellaire zwarte gaten vrijwel altijd een jet produceren die radiostraling uitzendt als ze gevoed worden met grote hoeveelheden gas, voorspelde de theorie dat superzware gaten hetzelfde doen als ze een ster opslokken.’Ik heb de elegantie van het Matroesjka-principe altijd aantrekkelijk gevonden,’ zegt Peter Jonker, co-auteur van het artikel en werkzaam bij SRON en de Radboud Universiteit. ‘Maar eerdere waarnemingen leverden geen bewijsmateriaal op voor de jets die het principe voorspelde. Onze nieuwe waarnemingen suggereren dat dit nieuwe type jet wel eens veel zou kunnen voorkomen.’
Credit: NASA/Goddard Space Flight Center/Swift
Snelle reactie
De ontdekking van de radioflits was mogelijk door een snelle reactie van de sterrenkundigen nadat de ‘sterscheuring’ (bekend als ASAS-SN-14li) bekend was gemaakt in december 2014. ‘Eerdere pogingen om bewijs te vinden voor deze jets, die materie van het zwarte gat af blazen, kwamen gewoonweg te laat,’ zegt eerste auteur Sjoert van Velzen van de Johns Hopkins Universiteit in de VS (en eerder verbonden aan de Radboud Universiteit). Co-auteur Thomas Wevers, werkzaam bij de Radboud Universiteit en SRON, voegt toe: ‘Bij eerdere pogingen ging het om kosmische ongelukken die veel verder weg plaatsvonden, terwijl we nu op de eerste rang zitten.’ Eerste rang betekent in deze discipline van de sterrenkunde op een afstand van zo’n 300 miljoen lichtjaar. Eerdere waarnemingen richtten zich op gebeurtenissen minstens drie keer zo ver weg. Bron: Radboud Universiteit.
