12 december 2024

Je zou ’t niet zeggen, maar met een 20 cm telescoop kan je al een zwart gat zien

Impressie van het zwarte gat V404 Cyg in Zwaan. Credit: ICRAR

Zwarte gaten mogen dan wel zwart zijn, zoals hun naam al doet vermoeden, hun directe omgeving is dat zeker niet. Zwarte gaten worden in de meeste gevallen omringd door een hete, snel roterende schijf van invallend materiaal, de accretieschijf genaamd. Eén van die zwarte gaten is  V404 Cygni in het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus), bijna 8000 lichtjaar van ons vandaan, waarvan we vorig jaar al konden melden dat die na 26 jaar weer tot leven was gewekt en diverse uitbarstingen meemaakte. Die blijkt in optisch licht af en toe zo helder te worden dat je ‘m zelfs met een amateur-telescoop van minstens 20 cm kunt zien! V404 Cyg is eigenlijk een dubbelster, waarbij een gewone ster (0,6 zonsmassa zwaar) uit de hoofdreeks draait om een zwart gat (11 zonsmassa’s).

Zo zag de integral satelliet vorig jaar de uitbarsting van V404 Cyg. Credit: ESA/INTEGRAL/IBIS/ISDC

In het vakblad Nature verscheen onlangs een artikel van Mariko Kimura (Kyoto University) over de uitbarstingen van V404 Cyg en daarin schrijven ze dat sommige van die uitbarstingen, welke zich sinds juni 2015 met regelmaat voordoen, zelf in een 20 cm kijker te zien zijn. De uitbarstingen ontstaan doordat het zwarte gat materiaal aantrekt van z’n begeleider, dat terechtkomt in die hete, kolkende accretieschijf, welke dan op gezette tijden weer verhit gas uitbraakt. Het is nog niet bekend waarom deze stellaire röntgendubbelster, met één zwart gat als component, zo helder is in het optische gedeelte van het spectrum en andere röntgendubbelsterren niet. De auteurs van het artikel vermoeden dat het komt door de grote afstand tussen zwart gat en begeleider, waardoor er niet één grote accretieschijf is, maar diverse concentrische ringen. De ring het dichtste bij de ster zou het meest zichtbaar zijn. Wil je zelf ook zo’n uitbarsting zien? Waag dan een poging als je telescoop groot genoeg is, hier de coördinaten van ’t zwarte gat: RK 20h 24m 03.83s  Decl +33° 52′ 02.2″. Succes! Bron: Universiteit van Kyoto.

Share

Speak Your Mind

*