29 maart 2024

Astronomen zien quasar uitdoven

Artist’s impression van de ‘voormalige’ quasar SDSS J1011+5442 anno 2015. De blauwe gloed is afkomstig van het laatste gas dat het centrale zwarte gat te pakken heeft gekregen. Het afgebeelde spectrum is verkregen in 2003. Credit: Dana Berry/SkyWorks Digital, Inc.

Het superzware zwarte gat dat verantwoordelijk was voor de energievoorziening van quasar SDSS J1011+5442 lijkt in rook te zijn opgegaan. ‘Lijkt’, want een zwart gat van 50 miljoen zonsmassa’s verdwijnt niet zomaar. Het is vermoedelijk simpelweg zonder brandstof komen te zitten.In feite is een quasar niets anders dan de extreem heldere kern van een verder normaal ogend sterrenstelsel. De intense straling die door de kern wordt uitgezonden is afkomstig van materie die door het superzware zwarte gat in het centrum van het stelsel wordt aangetrokken, en daarbij extreem heet wordt. Dit hete gas produceert intense straling die tot op afstanden van miljarden lichtjaren waarneembaar is.Toen SDSS J1011+5442 in 2003 voor het eerst in het kader van de Sloan Digital Sky Survey werd onderzocht, leidden astronomen uit zijn spectrum af dat er inderdaad gas naar het centrale zwarte gat toe stroomde. Maar begin 2015 was de quasar nog maar een schim van zichzelf: zijn intensiteit was met een factor 50 afgenomen. Uit waarnemingen die in de tussentijd met andere telescopen zijn gedaan blijkt dat die gedaanteverandering zich in slechts twee jaar heeft voltrokken.Theoretisch zijn er verschillende verklaringen mogelijk voor dit gedrag. Zo zou er een dichte stofwolk voor het zwarte gat kunnen zijn geschoven. Maar berekeningen laten zien dat geen enkele stofwolk snel genoeg kan bewegen om in zo’n korte tijd zo’n sterke helderheidsafname te veroorzaken.Een andere mogelijkheid is dat de quasar in 2003 toevallig net een nabije ster had opgeslokt en tijdelijk heel helder was. Ook dat is onwaarschijnlijk, want dan zou hij niet tien jaar lang zo helder zijn gebleven. Volgens de astronomen die hun bevindingen vandaag tijdens de bijeenkomst van de American Astronomical Society in Florida presenteren, rest er maar één verklaring: het centrale zwarte gat heeft zijn omgeving ‘leeggegeten’. En daardoor is SDSS J1011+5442 veranderd in een normaal sterrenstelsel. Totdat zich weer eens een ster of gaswolk in de buurt van het zwarte gat waagt natuurlijk. Bron: Astronomie.nl.

Share

Speak Your Mind

*