28 maart 2024

Oude supernova vertoont late opleving

Hubble-opname van het ongeveer 50 miljoen lichtjaar verre sterrenstelsel NGC 4424. In de inzet linksboven is (in negatief) de zwakker wordende supernova SN 2012cg te zien.Credit: NASA/Hubble Space Telescope

Een supernova van type Ia die drie jaar geleden werd ontdekt, lijkt drie jaar na de eigenlijke explosie weer wat op te leven. Waarnemingen met de Hubble-ruimtetelescoop wijzen erop dat de vermoedelijke oorzaak ligt bij grote hoeveelheden van een zware vorm van het element kobalt, dat bij de explosie is geproduceerd (The Astrophysical Journal).Supernova’s van type Ia spelen een belangrijke rol in de sterrenkunde. Ze worden onder meer gebruikt als afstandsindicatoren. Toch is nog veel onbekend over deze ontploffende sterren.Volgens de huidige inzichten treden supernova-explosies van dit type op in dubbelstersystemen waarin een witte dwerg en een andere ster (die óók een witte dwerg kan zijn) om elkaar heen cirkelen. Door materie-overdracht of door een botsing met zijn begeleider overschrijdt de witte dwerg een kritische massadrempel, waardoor een thermonucleaire kettingreactie op gang komt. Bij die kettingreacties ontstaan grote hoeveelheden zware elementen. Het licht dat de supernova uitzendt komt voor een belangrijk deel voor rekening van radioactief nikkel-56, dat eerst tot radioactief kobalt-56 en vervolgens tot ijzer vervalt. De helderheidspiek wordt al vrij snel bereikt, maar het ‘uitdoven’ van de supernova kan jaren duren.Theoretisch onderzoek voorspelde dat de helderheid van deze supernova’s na 500 dagen scherp zou moeten afnemen. Maar die snelle daling wordt niet gezien. Om daar een mouw aan te passen, suggereerde astronoom Ivo Seitenzahl van de Australian National University in 2009 dat de aanhoudende helderheid voor rekening moest komen van het zwaardere kobalt-57, dat langzamer vervalt dan kobalt-56. En in dat geval zou de supernova twee á drie jaar na de explosie weer wat helderder moeten worden.Waarnemingen met de Hubble-ruimtetelescoop hebben nu bevestigd dat dit bij supernova SN 2012cg inderdaad het geval is. Merkwaardig is wel dat voor de waargenomen opleving aanzienlijk meer kobalt-57 nodig is dan was voorspeld. En er zit nóg een ‘haakje’ aan de ontdekking: theoretisch zou de helderheidstoename ook veroorzaakt kunnen zijn door een zogeheten lichtecho: de weerkaatsing van het licht van de oorspronkelijke explosie aan een grote stofwolk. Bron: Astronomie.nl.

Share

Speak Your Mind

*