19 maart 2024

Mysterieuze snelle radioflits duikt steeds weer op

Beeld: Artistieke impressie van de Arecibo-telescoop (diameter 305 meter) in Puerto Rico met zijn hangende platform waaraan de radio-ontvanger is bevestigd. Credit: Danielle Futselaar.

Astronomen hebben voor het eerste een zogeheten ‘snelle radioflits’ van een bron buiten onze Melkweg ontdekt die niet één, maar in totaal elf keer van zich heeft laten horen. FRB 121102 is ontdekt met de 305 meter grote Arecibo-radiotelescoop in Puerto Rico. Aan het onderzoek werkten twee astronomen mee uit Nederland, onder wie ‘corresponding author’ Jason Hessels (ASTRON/UvA). Het resultaat wordt op 2 maart online gepubliceerd in Nature.De snelle radioflitsen (fast radio bursts – FRB’s) zijn al een decenniumlang een raadsel voor sterrenkundigen. Het handjevol eerder ontdekte FRB’s leek steeds afkomstig van een eenmalige gebeurtenis. Daardoor gaan de meeste theorieën over de herkomst van de flitsen uit van zeer heftige gebeurtenissen die een bron vernietigen, zoals een ster die als supernova ontploft of een neutronenster die in een zwart gat valt.Eerste auteur Laura Spitler (Max Planck Instituut voor Radioastronomie, Bonn, Duitsland) stelt dat “in ieder geval sommige FRB’s hun oorsprong lijken te vinden in zeer energierijke roterende neutronensterren, die regelmatig extreem heldere flitsen produceren.” Toen promovendus en tweede auteur Paul Scholz (McGill University, Montreal, Canada) eind 2015 waarnemingen van eerder dat jaar analyseerde, ontdekte hij in de data een flits met dezelfde eigenschappen als de oorspronkelijke FRB 121102 die hetzelfde team drie jaar eerder had ontdekt. Nader speurwerk leerde dat er sinds de ontdekking in 2012 in totaal tien nieuwe uitbarstingen van FRB 121102 waren geweest. Intrigerend is dat de nieuwste bevinding van de Arecibo-radiotelescoop ingaat tegen de resultaten van een vorige week in Nature gepubliceerd onderzoek, van een ander team. In dat onderzoek wordt gesuggereerd dat FRB’s afkomstig zijn van gewelddadige gebeurtenissen in het heelal, zoals gammaflitsen, die zichzelf niet herhalen. “Het is echter mogelijk dat er ten minste twee soorten FRB’s bestaan.”, zegt Hessels. “In dat geval is de tegenstrijdigheid tussen de twee onderzoeksresultaten opgelost.” Om de precieze aard en herkomst van de extragalactische FRB’s, die slechts een paar duizendsten van een seconde duren, te achterhalen, hebben astronomen nog krachtiger telescopen nodig. “Interferometrie is daarvoor de oplossing,” zegt Hessels. Daarbij worden radiotelescopen over de hele wereld gekoppeld aan Arecibo om zo een virtuele, nog veel grotere te vormen. Hessels: “Zodra we weten wat de locatie is van onze FRB, kunnen we de waarnemingen vergelijken met die van optische en röntgentelescopen. Het zou een volgende grote doorbraak zijn als we op die plek een sterrenstelsel ontdekken, zodat we de eigenschappen van de bron kunnen begrijpen.” Het wetenschappelijke artikel kun je hier inzien.

Arecibo-illustratie

Danielle Futselaar, de maker van de illustratie van de Arecibo radiotelescoop en de FRB.

De prachtige artistieke impressie van de Arecibo-telescoop in Puerto Rico, die je bovenaan de blog ziet, is gemaakt door Danielle Futselaar, de Nederlandse illustrator en Astroblogs-auteur, die internationaal bekend is van de illustraties die zij heeft gemaakt voor organisaties zoals NASA, SETI-instituut en ASTRON. Zo heeft zij de illustraties gemaakt van Kepler 186f, een exoplaneet die op de aarde lijkt. De opdracht om van de Arecibo radiotelescoop een illustratie te maken was niet gemakkelijk. Van de telescoop, waarmee de waarnemingen aan FRB 121102 zijn gedaan, kreeg zij een foto die bij daglicht was gemaakt. Maar de vraag was of zij er een nachtbeeld van kon maken, zodat de sterrenhemel en de stralen vanuit de FRB er op te zien waren. Dat was best veel werk, maar als we het resultaat zien mogen we toch wel stellen dat ze daar fantastisch in geslaagd is. Meer over Daniëlle’s space art vind je op haar website, Artsource.

Bron: Universiteit van Amsterdam.

Share

Comments

  1. Avatar foto Enceladus zegt

    Ik roep even iets geks: is er al gekeken in hoeverre mate de flitsen (deels) identiek zijn? Ik lees dat ze dezelfde eigenschappen hebben, maar zijn er al computers op los gelaten om te kijken of het niet om een gecodeerd bericht zou kunnen gaan? Ik bedoel maar: straks hebben we met zijn allen zitten slapen en ontgaat ons het bewijs voor een buitenaardse beschaving…

    groet (ook aan ET),
    Gert

  2. Gert, ik heb alleen de inleiding van het wetenschappelijk artikel gelezen (zie link in de blog naar Nature), maar daarin wordt gesproken over een variatie van spectra bij de flitsen. Ze zijn dus niet allemaal identiek. Of ze die flitsen geanalyseerd hebben om te zien of het om een gecodeerd bericht gaat weet ik niet. Tsja, op zich wel een intrigerende gedachte. Eén van de FRB-deskundigen is overigens de Australische Emily Petroff, waarvan diverse artikelen worden genoemd in bovenstaand vakartikel – ze heeft er heel wat op haar naam staan. Ik zie Petroff binnenkort, want dan houdt zij ook een presentatie op een SETI-bijeenkomst, waar ik ook heen ga. En je raad het al waar haar lezing over gaat…. SETI and Fast Radio Bursts 😀 ik zal binnenkort een blogje wijden aan die bijeenkomst.

    • Avatar foto Enceladus zegt

      Nou Arie, als ik dan een verzoeknummer mag indienen: vraag haar eens of men al op het idee is gekomen om die flitsen te analyseren om te zien of er mogelijk een code in is verwerkt.

      groet,
      Gert (Nee heb je, ja kun je krijgen, zelfs van ET)

      • Ik zal ’t haar vragen. Eh… ik heb net een blog geschreven over die SETI bijeenkomst, waar Emily Petroff ook bij is. Zoals ik schrijf zijn er nog enkele plaatsen beschikbaar om mee te doen aan die bijeenkomst, dus als je wilt kan je haar die vraag zelf ook stellen. 😀

  3. Robert Heijd zegt

    Haha ookal zou ik een paar krachtige telescopen (jaloers!) een heel mooie besteding vinden, als ET met zn lichtflitsjes zo broodnodig om onze ‘ goedemiddag jongen, hoe is het weer daar ” verlegen zit, we hem misschien beter kunnen negeren, voor je het weet wil die een euro :D.

Speak Your Mind

*