28 maart 2024

Rotatiesnelheid van superzwaar zwart gat gemeten

Radio-opnames van OJ287 (credit: Marscher & Jorstad).


Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om van een zwart gat de rotatiesnelheid nauwkeurig te meten. Het gaat om een monsterlijk zwaar zwart gat, het 18 miljard zonsmassa’s zware zwarte gat in het centrum van de blazar

et gaat om een monsterlijk zwaar zwart gat, het 18 miljard zonsmassa’s zware zwarte gat in het centrum van de blazar OJ287, zo’n 3½ miljard lichtjaar van de aarde verwijderd – een blazar is een quasar, wiens straalstroom op de aarde is gericht. Van OJ287 zijn op oude foto’s ook opnames gevonden en daaruit heeft men kunnen afleiden dat de quasar eens in de twaalf jaar een uitbarsting meemaakt en de helderheid toeneemt. De momenten van maxima blijken ook twee pieken te bevatten. Al tien jaar is bekend dat de oorzaak hiervan een tweede superzwaar zwart gat is, eentje van ‘slechts’ honderd miljoen zonsmassa op de weegschaal, die eens per twaalf jaar om het megazware zwart gat van OJ287 draait.

Voorstelling van de twee zwarte gaten in de kern van OJ287 (CREDIT: GARY POYNER, UK)

Als het lichtere zwarte gat door de accretieschijf van het zwaardere zwart gat vliegt ontstaat twee keer een ‘flare’, een uitbarsting die als de dubbele piek te zien is. Op basis van eerdere uitbarstingen kon een team sterrenkundigen onder leiding van Mauri Valtonen (Universiteit van Turku, Finland) de voorspelling doen dat de volgende uitbarsting rond 25 november 2015 zou plaatsvinden – de dag dat de ART precies honderd jaar bestond, toeval? Die periode waren veel telescopen op OJ287 gericht. Wat bleek: op 18 november 2015 begon een opleving in optisch licht en die bereikte een maximum op 4 december. Op basis van de waarnemingen konden Valtonen en zijn medewerkers de zogeheten Kerr parameter van het grootste zwarte gat in OJ287 meten, de maat voor diens rotatie. Op basis van de Algemene Relativiteitstheorie kan van ieder zwart gat de maximale rotatiesnelheid worden bepaald, waarbij de massa bepalend is. De Kerr parameter van het zwaarste zwart gat in OJ287 blijkt 0,31 te zijn, dat wil zeggen een derde van z’n maximale snelheid. Ook kon men de hoeveelheid weggelekte energie door het uitstralen van zwaartekrachtsgolven door de twee om elkaar draaiende zwarte gaten bepalen tot 2% nauwkeurig. Nee, directe zwaartekrachtsgolven van het bizarre duo heeft men nog niet kunnen detecteren, maar de indirecte detectie door de timing van de uitbarstingen is wel een feit. Bron: Eurekalert.

Share

Comments

  1. Hans Schreuder zegt

    Jammer dat de publicatie in Eurekalert niet vermeldt hoe groot de rotatiesnelheid van dat (super) zware zwarte gat is.

Speak Your Mind

*