29 maart 2024

Zondag begint de zomertijd én hebben we Pasen

Credit: Raggio5 / Pixabay

Zondag 27 maart begint om 02.00 uur de zomertijd, als de klok op dat moment een uur vooruit wordt gezet. Dezelfde dag is ’t Eerste Paasdag. Een combinatie die niet zo vaak voorkomt, er is ook geen verband tussen die twee – de zomertijd begint altijd in het laatste weekend van maart, Pasen wisselt afhankelijk van de maan. Nou ja, er is wel een verband tussen zomertijd en Pasen en dat is dat hun oorsprong astronomisch van aard is. Zomertijd gaat over de tijdrekening en die is men om economische redenen sinds 1977 in Nederland aan het manipuleren, door de klok in de zomer een uur op te schuiven, zodat het ’s avonds langer licht is. Pasen heeft naast een religieuze ook een astronomische oorsprong, namelijk dat de berekening van de paasdatum in een bepaald jaar afhangt van de maan. De regel zoals ooit bepaald op het het concilie van Nicea is simpel: Pasen is de zondag na de eerste Volle Maan nadat de lente is gestart [1]Dat klinkt héél simpel, al is de volledige regel ietsje ingewikkelder: Bereken het gulden getal van het jaar, dit is de rest die we overhouden als we het nummer van het jaar door 19 delen (het … Lees verder. Het was dit jaar Volle Maan op woensdag 23 maart om 13.01 uur en dat levert deze vroege Paasdatum op, de vroegste sinds 2008, toen het op 23 maart viel. Het kan nog één dag vroeger: 22 maart. De laatste keer dat dat gebeurde was een poosje geleden, in 1818. En voor de volgende keer moet je geduld hebben: dat zal in 2285 gebeuren. Fijne Pasen allemaal!

Voetnoten

Voetnoten
1 Dat klinkt héél simpel, al is de volledige regel ietsje ingewikkelder:

  1. Bereken het gulden getal van het jaar, dit is de rest die we overhouden als we het nummer van het jaar door 19 delen (het aantal jaren in een maanjaar cyclus), en deze rest wordt met 1 vermeerderd. Het gulden getal van 1900 is dus 1, en het gulden getal van 1983 is 8.
  2. Bereken de correctie die aangebracht moet worden vanwege schrikkeljaren. Eerst tellen we het aantal voorafgaande eeuwen (inclusief de eeuw zelf) waarin een schrikkeldag werd weggelaten, voor 1900 tot 2099 is dat 15. Daarna tellen we de weggelaten dagen in schrikkeljaren van het maanjaar. Dit soort schrikkeljaren komen in een periode van 2500 jaar 8 maal voor, namelijk het eerste jaar, het 301-ste jaar, enzovoorts tot en met het 2101-ste jaar. Het eerste zodanige jaar was 1800 en dit was tevens het begin van een cyclus, de volgende keer dat zo een jaar voorkomt is dus 2100. Voor 1800 tot 2099 is dat dus 1 daarna tot 2399 is dat 2, enzovoorts. Trek het aantal zo gevonden maanschrikkeldagen af van het aantal zonschrikkeldagen.
  3. Nu gaan we de epacta berekenen, dat is de ouderdom van de maan op 1 januari van het jaar. Hiertoe vermenigvuldigen we eerst het gulden getal met 11 (een maanjaar is 11 dagen korter dan een zonnejaar, vandaar), hiervan trekken we het getal gevonden onder 2 af (correctie voor schrikkeldagen). Hierbij tellen we dan 2 op (om in de pas te komen). Van dit resultaat nemen we de rest na deling door 30. Zo gaat de berekening voor 1983 als volgt: gulden getal is 8, aantal zonneschrikkeldagen is 15, aantal maanschrikkeldagen is 1, verschil 14. Gulden getal maal 11 is 88, trek af schrikkeldagen (14) het resultaat is 74 en tel hier 2 bij op: 76. Hiervan nemen we de rest na deling door 30: 16 en dit is de epacta van 1983.
  4. Nu moeten we nog de volle manen van een jaar berekenen. De maanmaanden hebben in principe afwisselend 30 en 29 dagen, waarbij de maanmaand waarin 1 januari valt 30 dagen heeft, en de daaropvolgende maanmaand 29 dagen. Verder komt een volle maan 13 dagen na nieuwe maan. Uitgaande van dit gegeven vinden we een volle maan op 31-epacta+13 maart in een niet schrikkeljaar, en 1 dag eerder in een schrikkeljaar. Valt deze datum na 31 maart, dan gaan we uiteraard over op de maand april. Voor 1983 is de zo gevonden datum 28 maart. Pasen valt nu op de daaropvolgende zondag. Het kan gebeuren dat de zo gevonden datum van de volle maan voor of op 21 maart valt, in dat geval moeten we de daarop volgende volle maan nemen. Hiertoe dienen we de lengte van de maanmaand te kennen, de volgende regels zijn hierop van toepassing:a. De kritische epacta is 26 in jaren met een gulden getal groter dan 11, in andere jaren is deze epacta 25. b. Is de berekende epacta kleiner dan de kritische epacta, dan is de lengte van de maand 29 dagen, anders is dat 30 dagen.

Share

Comments

  1. Enceladus zegt

    Dat manipuleren van de klok gebeurde al veel eerder dan in 1977 hoor. Precies 100 jaar geleden, voerde Nederland voor het eerst zomertijd in.

    Wikipedia meldt:

    De zomertijd is niet altijd op dezelfde datum ingevoerd:

    1916-1939: voor de vaststelling van de duur van de zomertijd werden verschillende regels toegepast, zoals blijkt uit de jaarlijkse publicaties in het Staatsblad. De vroegste begindatum was 26 maart (in 1922), de laatste einddatum 8 oktober (in 1922, 1933 en 1939)

    1940-1942: ononderbroken zomertijd van 16 mei 1940 tot 2 november 1942. In 1940 werd ook omgeschakeld van Amsterdamse Tijd naar Midden-Europese Tijd. In deze tijd werd het in de winter pas rond 9:30 uur licht. ’s Avonds daarentegen bleef het dan tot 18:00 uur licht.

    1943: zomertijd van 29 maart tot 4 oktober

    1944: zomertijd van 3 april tot 2 oktober

    1945: zomertijd van 2 april tot 16 september

    1946-1976: geen zomertijd

    1977-1980: zomertijd loopt van de eerste zondag van april tot de laatste zondag vóór (of op) 1 oktober. De vroegste begindatum was 1 april (in 1979), de laatste einddatum 1 oktober (in 1978).

    Sinds 1981 gelden de regels zoals vastgesteld in een richtlijn van de Europese Unie.

    groet,
    Gert (Enceladus)

  2. Monique zegt

    Van mij mogen ze dat gesjoemel met het uur terugzetten/verder zetten wel skippen. Tsjongejonge, weer al mijn klokken (verzameling) en de digitale tijden van mijn keukenapparatuur veranderen.
    En dat allemaal voor de energiebesparing (niet mijn energierekening)
    Ik zeg AFSCHAFFEN!

  3. Johan B. zegt

    @Monique: Van mij mogen ze er ook mee stoppen. Is allang achterhaald dat zomer en wintertijd gedoe.

  4. Enceladus zegt

    Knuppel in het honderhok: van mij mogen ze dan wel de permanente zomertijd invoeren: ’s zomers wel de voordelen van langer licht en de winter… Ach die vliegen toch om.

    groet,
    Gert (Enceladus)

  5. Heeft U het gevoel lekker geslapen te hebben?
    Dan bent U wel haast zeker een uur verlaat 🙂

  6. De paashaas had het er maar druk mee, al die paaseieren verstoppen en een uurtje minder tijd. 🙂

  7. Enceladus zegt

    Weet iemand trouwens hoe het zit met geboorteaktes van kinderen die geboren worden als we teruggaan van zomertijd naar wintertijd? Alle tijdstippen tussen 1:00 en 1:59 komen in die nacht immers twee keer voor. Wordt er dan bijvoorbeeld gezet ‘Geboren om 1:18 (1)’ of ‘Geboren om 1.24 (2)’?

    Zou er niet zo’n soort extra aanduiding zijn, dan kun je in het geval van een tweeling het bizarre verschijnsel krijgen de dat jongste van de twee geboren lijkt te zijn vóór de oudste. Redeneer maar mee: de eerste van twee kinderen wordt bijvoorbeeld geboren om 1:50 uur en een kwartiertje later volgt nummer twee. Normaal gesproken zou die dan in de boeken komen te staan als zijnde geboren om 2:05. Maar in de nacht dat de wintertijd ingaat, is het dan (weer) 1:05. Zonder extra aanduiding lijkt de jongste dus drie kwartier ouder dan de oudste.

    groet,
    Gert (Enceladus)

    • Ha, ja da’s een goede! Daar zullen vast wel regeltjes voor zijn, voor dat soort gevallen. Misschien dat ze ’t heel praktisch oplossen door gewoon die tijden aan te houden, dus de ene om 01.50 uur geboren, de tweede om 02.05 uur (zonder dat uur op te schuiven).

      • Enceladus zegt

        Ja, dat zou kunnen. Overigens lijkt me dat er in de luchtvaart ook iets geregeld moet zijn met de tijden gedurende zo’n nacht waarin we een uur teruggaan. Als er zelfs schrikkelsecondes worden ingevoerd voornamelijk vanwege de luchtvaart (en ongetwijfeld ook ruimtevaart), dan kan het haast niet anders of men heeft in de luchtvaart iet geregeld voor dit fenomeen.

        groet,
        Gert (Enceladus)

Laat een antwoord achter aan Enceladus Reactie annuleren

*