Het elliptische stelsel NGC 1600, met een uitvergroting van diens kern rechtsonder. Credit: NASA, ESA, Digital Sky Survey 2.
Door gebruik te maken van de ESA/NASA Hubble Space Telescope (HST) in de ruimte en de Gemini Telescope in Hawaï op aarde hebben sterrenkundigen een kolossaal zwart gat ontdekt – 17 miljard zonsmassa’s op de kosmische weegschaal maar liefst – op een plek waar ze ‘m niet hadden verwacht, namelijk in het centrum van een eenzaam sterrenstelsel. Dergelijke zware zwarte gaten zijn vaker waargenomen, maar altijd vond men ze in de kernen van grote sterrenstelsels, meestal elliptische stelsels, die weer deel uitmaken van enorme clusters van sterrenstelsels. Maar NGC 1600, waar Hubble en Gemini, het kolossale zwart gat ontdekten, ligt helemaal niet in een cluster van sterrenstelsels. Het is weliswaar wel een elliptisch sterrenstelsel, maar het maak deel uit van een klein groepje van zo’n 20 stelsels, 200 miljoen lichtjaar van ons vandaan in de richting van het zuidelijke sterrenbeeld Eridanus.
De Hubble ruimtetelescoop. Credit: NASA.
Op basis van waarnemingen hebben sterrenkundigen een correlatie gevonden tussen de massa van een zwart gat en de massa van het gas en de sterren eromheen, de ‘centrale verdikking‘ (Engels: bulge) van sterrenstelsels – hoe groter het zwarte gat, des te groter de verdikking. Maar bij NGC 1600 blijkt dat duidelijk niet op te gaan, want het zwarte gat is tien keer zwaarder dan wat men op grond van de massa van de verdikking voorspelde. Kennelijk is het zwarte gat door een bepaalde oorzaak zo zwaar geworden. Wellicht waren er eerst meer sterrenstelsels in de buurt van NGC 1600 en zijn die allen te dicht bij gekomen en zijn ze opgeslokt door NGC 1600 en zijn hun centrale zwarte gaten allemaal verorberd door het zwarte gat in de kern van NGC 1600. Toen dat samengaan plaatsvond zouden veel sterren weg zijn geslingerd uit het sterrenstelsel, naar schatting zo’n 40 miljard zonsmassa (!) dat weg weg gekatapulteerd. Het vermoeden bestaat dat groepjes sterrenstelsels, zoals rondom NGC 1600, inclusief hun kolossale zwarte gat, wel eens vaker voor kunnen komen in het heelal dan eerst gedacht, mogelijk zelfs vijftig keer zo vaak als grote clusters van sterrenstelsels voorkomen. Meer hierover in dit vakartikel, dat vandaag in Nature verscheen. Bron: Hubble.
