29 maart 2024

Is het ontstaan van sterrenstelsels wellicht verkeerd begrepen?

Opname van een computermodel van het kosmische web, met hierin het ontstaan van een sterrenstelsel via “hete accretie”. Dit beeld zou wel eens niet kunnen kloppen. Credit: The Virgo Consortium, Schaye et al.

Het kosmische web is een uitgestrekt schuimachtig netwerk van filamenten en leegtes die zich over de gehele kosmos uitstrekt. Aan de “knooppunten” van de filamenten vinden we sterrenstelsels, maar hoe zijn deze precies ontstaan vanuit het kosmische web? Nieuwe waarnemingen die verricht zijn aan een “protoschijf” – een sterrenstelsel in de vroegste fase van diens ontwikkeling – zou nieuwe aanwijzingen kunnen verschaffen. Volgens het standaardmodel van de vorming van sterrenstelsels, het zogenaamde “hete accretiemodel”, zal een hete gaswolk eerst een halo vormen rondom een protostelsel. Dit hete gas zal dan langzaam afkoelen en naar het centrum druppelen, alwaar de formatie van nieuwe sterren wordt aangedreven. Maar wat als sterrenstelsels eigenlijk uit koel gas ontstaan? Volgens dit tegenovergestelde plaatje, het “koude accretiemodel”, stroomt koel en ongestoord gas rechtstreeks vanuit het kosmische web naar de protostelsels in de filamentaire knooppunten.

Narrowband-opname van de kandidaat-protoschijf (gemarkeerd door de witte ellips) en filamenten (witte lijnen). CreditL Martin et al. 2016.

Volgens dit model zou het naar binnen spiraliserende gas eerst een schijfvorm aannemen alvorens in het protostelsel terecht te komen. Het detecteren van zo’n “cold flow disk” zou een belangrijk steuntje in de rug vormen voor het koude accretiemodel. Nu heeft een team van astronomen inderdaad zo’n koude schijf waargenomen – voor de tweede keer, om precies te zijn. Dit keer gaat het om een enorme roterende waterstofschijf met een diameter van 600.000 lichtjaar (zes keer groter dan onze Melkweg!) die zich bevindt op een afstand van 12 miljard lichtjaar. De schijf lijkt te zijn verbonden met één en wellicht zelfs met meer filamenten en zal in het midden een proto-sterrenstelsel bevatten (die overigens niet is waargenomen). Dat betekent dat het koude accretiemodel een belangrijke rol lijkt te spelen bij het ontstaan van in ieder geval een deel van de eerste sterrenstelsels. Bron: Royal Astronomical Society.

Share

Speak Your Mind

*