2 december 2024

De Huygens-weddenschap van donkere materie

Gisteravond hield ik, zoals aangekondigd, een lezing bij sterrenkundevereniging Christiaan Huygens in Papendrecht over de donkere sector van het heelal. Normaal gesproken doen ik na afloop van de lezingen bij Huygens verslag ervan op dit astronomische podium, maar aangezien de sprekerd in dit geval mijn eigen persoontje was zal ik dat maar even achterwege laten – laat anderen maar een oordeel vellen. 🙂 Wat ik wel over de avond wil vertellen is dat ik ‘m heb afgesloten met een heuse weddenschap. Yep, gisteravond is er flink gegokt bij Huygens. Zoals gezegd ging de lezing over de donkere sector, het deel van het heelal waarvan de wetenschappers wel weten dat het er is, maar niet wat het is: donkere materie (26,8% van alle massa-energie in het heelal) en donkere energie (68,3%). Degene die als eerste in een officiële publicatie de term ‘donkere materie’ hanteerde was onze landgenoot Jacobus Kapteyn, de Groningse sterrenkundige die ermee voor de dag kwam in het in mei 1922 gepubliceerde artikel

First Attempt at a Theory of the Arrangement and Motion of the Sidereal System

Met ‘The Copenhagen Bet’ over het wel of niet ontdekken van supersymmetrie als voorbeeld heb ik gisteravond de Huygens-weddenschap geopend, zoals ik ‘m heb genoemd. Bovenaan zie je de sheet uit mijn presentatie van gisteravond, met de weddenschap als volgt geformuleerd:

De ‘Huygens weddenschap‘: Denk je dat we uiterlijk 1 mei 2022 weten wat de precieze aard* is van donkere materie? Inzet: 1 fles goede** cognac

* d.w.z. of het bestaat en zo ja waaruit het bestaat.
** Tsja, wat is goede cognac? Dat laten we aan de kenner over

Waarom 1 mei 2022? Nou da’s niet zo moeilijk: dan is het honderd jaar geleden dat Kapteyn als eerste met de term donkere materie kwam, dus een mooi moment om te hanteren. Naast de Copenhagen Bet heb ik nog een tweede inspiratiebron en dat is de ontdekking van zwaartekrachtsgolven in 2015 door de LIGO detector, zoals bekendgemaakt op 11 februari dit jaar. Die ontdekking kwam honderd jaar nadat Albert Einstein met zijn Algemene Relativiteitstheorie het bestaan van deze rimpels in de ruimte en tijd voorspelde. Een ontdekking exact honderd jaar na de voorspelling – kan het nog mooier? De Huygens weddenschap hanteert dezelfde periode van een eeuw. Zullen we binnen die periode weten of donkere materie bestaat – je hebt ook de MOND-theorie die zegt dat Newton het bij het verkeerde eind had en dat donkere materie helemaal niet bestaat – en zo ja, waaruit het bestaat? De weddenschap leverde vijftien deelnemers op:

Je ziet het, ik behoor tot het minderheidskamp dat denkt dat we over bijna zes jaar inderdaad weten wat donkere materie is. De meesten zijn sceptisch en denken dat we ’t op dat moment nog niet weten. Wordt zeker vervolgd!

Share

Comments

  1. Leuk Arie! Ik zou ‘nee’ hebben gegokt als ik aanwezig was geweest.
    De nee-stemmers zijn trouwens sowieso goedkoper uit, want ze hoeven met zijn tienen maar vijf flessen cognac op te hoesten als ze het mis hebben. Omgekeerd wordt het voor jou en je vier ja-companen een kwestie van twee flessen de man bekostigten!

    Heb je al gehoord dat er sprake is van “Tabby 2”? Er is nog zo’n ster ontdekt die af en toe flinke dips vertoont!

    Sybold Deen

    • Ja, de ja-stemmers zijn in de minderheid. Maar als we verliezen (ga ik niet van uit, maar je weet nooit), dan denk ik dat de vier andere ja-stemmers dat de inzet van de weddenschap 1 fles goed cognac is. Moeten ze er twee dokken denk ik dat ze naar de beroepscommissie zullen stappen en zullen zeggen dat ze er maar eentje hoeven te geven. Ben dus bang dat ik als organisator dan zes flessen mag bekostigen. 🙂 Nou ja, Jan wil appelsap als ‘ie wint, dus dat scheelt. We hebben nog een kleine zes jaar te gaan. Eh… Tabby 2, toch niet die ster die met de Russische radiotelescoop was waargenomen en die een eenmalige puls had uitgezonden? Heb je meer info daarover?

  2. kees de hond zegt

    kunnen jullie mij verklaren waarom, als ik de foto’s van het oppervlak van mars bekijk door het oog van curiosity en op[portunity, dat de hemel daar is net zo licht lijkt zoals op aarde waar wel ’n dampkring is en daarentegen op de foto’s van het maanoppervlak de hemel door het ontbreken van ’n dampkring de hemel zwart gekleurd is.
    dank bij voorbaat

    • Het antwoord is dat Mars ook een dampkring heeft. Weliswaar niet zo dicht als die van de aarde, maar genoeg om te zorgen voor de verstrooiing van het zonlicht. En zoals je zegt, de maan heeft geen dampkring.

  3. Je weet dat er zoiets als donkere materie moet zijn, maar hoe maak je proefopstellingen, registreer en analyseer je de gegevens en herhaal je de proefnemingen met eenzelfde resultaat………..nee, vooralsnog hoor ik tot het nee kamp. Ik zet een prima fles vintage port in 🙂

  4. Maar Arie, de natuurkunde gaat toch een stuk leuker worden als blijkt dat er géén donkere materie bestaat ? Als er andere verklaringen gezocht moeten worden voor de afwijkingen van de theorie ?

    • Als het theoretisch model aantoonbaar niet klopt, is dat zeker een mijlpaal die net zo “stunning” is als het vinden van de verklaring. Maar hoe toon je wetenschappelijk aan dat iets niet bestaat?

      • Eeehh, door het aan te tonen? 🙂

        • Wetenschappelijk aantonen dat iets niet bestaat. Best lastig denk ik. Hoe bewijs je met een wetenschappelijke betrouwbaarheid van minstens vijf sigma dat donkere materie niet bestaat? Zelfs al zou MOND bewezen worden en daarmee Newton’s wetten gefalsificeerd, dan nog zou donkere materie kunnen bestaan, totdat aangetoond wordt dat het niet bestaat. 😀

        • Hahahaha. Zeker, door indirecte waarneming kun je wellicht concluderen dat met aangrenzende waarschijnlijkheid iets niet bestaat. Hier loop je dus (on)bewust tegen de grenzen van wetenschappelijke waarneming aan. Omgekeerd tref je het ook aan: een scheppende designer heeft alles wat wij waarnemen en nog niet kunnen waarnemen gecreëerd. Omdat wij niet kunnen aantonen dat dat niet zo is, moet het dus wel zo zijn. Omgekeerd redeneren noemen wij dit en wordt veelal in religieuze kringen gebruikt. Afijn, mijn post was dus meer als “academische discussie” bedoeld 😉
          Arie’s betoog is dus gelijk het antwoord waarom wetenschappelijk niet aantonen zo lastig is.

  5. @Lisa en @Sybold Kijk, de eerste digitale deelnemer heeft zich gemeld. 🙂 Ja, ik ga direct een cursus horeca volgen om aan een vergunning te komen. Nog zes jaar de tijd, hahaha…
    @Wim Ik vind de natuurkunde ook leuk mét donkere materie, het mysterieuze en exotische goedje dat 27% van het heelal vormt en waar we niets van af weten. Stel dat Erik Verlinde binnenkort komt met MOND 2.0, die alles zou verklaren zonder donkere materie, dan zou het toch verdomd saai worden, als alles door die theorie verklaard wordt. 🙂

Speak Your Mind

*