Röntgenbronnen in de CDF-S. De rode stippen hebben de laagste energie, groen is gemiddeld en blauw is de hoogste energie. Credit: X-ray: NASA/CXC/Penn State/B.Luo et al.
Zie hier de Chandra Deep Field-South (CDF-S), een piepklein stukje van 16 boogminuten doorsnede aan de hemel, gelegen in het zuidelijke sterrenbeeld Oven (Fornax). Tussen 1999 en 2016 heeft de Chandra ruimtetelescoop van de NASA, die kijkt in het röntgengebied van het elektromagnetische spectrum, er 21 keer naar gekeken – bij elkaar zeven miljoen (!) seconden waarneemtijd, da’s 81 dagen lang. Die zeer lange opnametijd heeft tot de CDF-S geleid, de diepste röntgenblik op het heelal ooit gemaakt. Alle puntjes die je ziet zijn sterrenstelsels, gelegen op afstanden tussen 9 en 11 miljard lichtjaar. In de CDF-S heeft men door middel van de ‘X-ray stacking’ techniek röntgenstraling ontdekt van maar liefst 2076 superzware zwarte gaten in de centra van die sterrenstelsels. Op een stukje hemel ter grote van de volle maan zou dat 5000 zwarte gaten opleveren, op de gehele hemel maar liefst een miljard zwarte gaten.
De Chandra ruimtetelescoop. Credit: NASA
De waarnemingen laten zien dat de superzware zwarte gaten in het vroege heelal vermoedelijk niet ontstaan zijn door de aangroei vanuit ‘lichte zaden’ van 100 keer de massa van de zon, maar dat ze uit zwaardere zaden moeten zijn ontstaan, met massa’s tussen 10.000 en 100.000 keer de zon. Hier het vakartikel over de CDF-S, verschenen in The Astrophysical Journal Supplement Series.
Credit: NASA/ESA
Nog even over de CDF-S. Datzelfde stukje hemel is ook gefotografeerd door Hubble en wel in de Hubble Ultra-Deep Field (HUDF), later nog verbeterd in de eXtreme Deep Field (XDF). Die foto zie je hierboven. Hubble kijkt hierop in het infrarood naar de sterrenstelsels en die blik is nog dieper dan de CDF-S, namelijk tot 13,2 miljard lichtjaar terug in de tijd, 450 miljoen jaar na de oerknal. Bron: Chandra.
