Hoe het Bedford Level experiment in 1870 liet zien dat de aarde rond is

Tot aan de dag van vandaag duiken er platte aarde-aanhangers op, die ondanks de talloze wetenschappelijke bewijzen voor de ronde aarde blijven volhouden dat de aarde zo plat is als een pannenkoek. Ik zal op die discussie hier niet ingaan, maar wil wel een 19e eeuws experiment aanhalen, waarin al werd aangetoond dat de aarde rond is. Het heet het Bedford Level experiment en het was eigenlijk een weddenschap, die gestart was door John Hampden, een aanhanger van de platte aarde theorie. Hampden was ter orde gekomen dat al in 1838 en later in 1849 door Samuel Birley Rowbotham een experiment was uitgevoerd op het 9,7 km lange kanaal genaamd Old Bedford in het graafschap van Cambridge. Volgens Rowbotham was dat kaarsrechte kanaal een ideale plek om de bolvorm van de aarde te meten – áls de aarde een bol zou zijn, hetgeen hij niet geloofde. Zijn redenatie was de volgende:

IF the earth is a globe, and is 25,000 English statute miles (ca. 40.000 km) in circumference, the surface of all standing water must have a certain degree of convexity–every part must be an arc of a circle. From the summit of any such arc there will exist a curvature or declination of 8 inches in the first statute mile. In the second mile the fall will be 32 inches; in the third mile, 72 inches, or 6 feet (1,8 meter), as shown in the following diagram:

Credit: George Davey • Public domain

…[A]fter the first few miles the curvature would be so great that no difficulty could exist in detecting either its actual existence or its proportion…In the county of Cambridge there is an artificial river or canal, called the “Old Bedford.” It is upwards of twenty miles in length, and []passes in a straight line through that part of the Fens called the “Bedford Level.” The water is nearly stationary–often completely so, and throughout its entire length has no interruption from locks or water-gates of any kind; so that it is, in every respect, well adapted for ascertaining whether any or what amount of convexity really exists.

Rowbotham voerde het experiment uit met een telescoop, die een boot in de gaten hield, die een mast met een vlag had, 0,91 meter hoog, en die steeds verder weg voer. Uitkomst van de metingen van Rowbotham was dat hij de vlag continu kon zien, dat de mast niet lager werd naarmate de afstand toenam, zoals je bij een bolvormige aarde zou verwachten. Rowbotham’s conclusie was dat de aarde dus plat was.

Hampden wilde Rowbotham’s experiment bevestigd zien en hij maakte er in 1870 een weddenschap van om aan te tonen dat de aarde plat was. De weddenschap werd aangenomen door Alfred Russel Wallace, de bekende Britse natuuronderzoeker, geograaf, antropoloog en bioloog, die onafhankelijk van Charles Darwin een eigen evolutietheorie formuleerde die sterk leek op die van Darwin. Toen Wallace het experiment op de Old Bedford uitvoerde maakte hij één groot verschil met hetgeen Rowbotham eerder deed: Wallace stelde een gezichtslijn in op 4 meter hoogte boven het water. Daarmee vermeed hij de invloed van de zogeheten atmosferische refractie, het optreden van lichtbreking als gevolg van de prismatische werking van een atmosfeer. Omdat de dichtheid en temperatuur van de atmosfeer toeneemt met lagere hoogte kan licht laag bij het aardoppervlak naar beneden toe afbuigen.

Rekening houdend met de effecten van de atmosferische refractie kon Wallace wel meten dat de mast van de boot steeds lager werd naarmate de afstand toenam en daarmee kon hij de bolvorm van de aarde bewijzen. Hampden was een slecht verliezer, want hij beschuldigde Wallace van bedrog en hij erkende de waarnemingen niet. Een jury, gevormd door de uitgever van The Field, een Engels sporttijdschrift, gaf Wallace echter gelijk en riep hem uit als winnaar van de weddenschap. Hieronder een video over het Bedford Level experiment.

Bron: Wikipedia.