Het is bekend dat de begintijd van de bemande ruimtevaart vol gevaren zat, maar het verhaal over Boris Volynov’s vlucht en de afloop daarvan was nieuw voor mij. Niet helemaal verwonderlijk, want dit verhaal werd pas veel later naar buiten gebracht.
Boris Volynov was de commandant van Sojoez-5. Misschien was het omdat hij de zoon was van een joodse moeder, maar meerdere vluchten gingen aan zijn neus voorbij. Maar nu, in januari 1969, was het dan eindelijk zover. Het was geen ongevaarlijke missie. Kosmonaut Vladimir Komarov kwam twee jaar ervoor om het leven op de vlucht van de eerste bemande Sojoez en nog maar kort voor Sojoez-5 was er slechts een geslaagde bemande test met het nieuwe ruimteschip uitgevoerd.
In tegenstelling wat men in de Sovjet Unie later zou vertellen, waren ze nog vol in de race naar de maan, ondanks dat Apollo 8 de Sovjets nog maar net de loef af gestoken had. Een belangrijke mijlpaal voor een landing op de maan, was het koppelen van twee ruimteschepen. En dat was wat Sojoez-4 en 5 gingen doen. De hoop was dat op latere missies zo’n koppeling gemaakt kon worden tussen een maanlander en een orbiter.
Toen Sojoez-4 lanceerde op 14 januari 1969, sneeuwde het en was de temperatuur 22 onder nul. Geen probleem kennelijk voor de Sojoez raket. Aan boord was een bemanningslid, Vladimir Sjatalov. Een dag later ging Sojoez-5 omhoog met aan boord Volynov en zijn collega’s Jevgeni Chroenov en Aleksej Jelisejev. Een dag later koppelden de twee ruimteschepen en trokken Chroenov en Jelisejev hun pak aan voor een ruimtewandeling.
Want hoewel koppeling tot stand was gekomen, was er geen tunnel waar kosmonauten doorheen konden. De twee kosmonauten moesten dus ruimtewandelend naar het andere ruimteschip. Het verhaal gaat dat ze ook kranten en brieven van een dag na de lancering van Sojoez-4 mee brachten. Er wordt niet gezegd of Sjatalov veel tijd had om ze te lezen. De ruimtewandeling was een succes en Sojoez-4 landde daarna, op 17 januari in het zicht van een bergingshelikopter. Wel zo prettig want de lokale temperatuur was 35 onder het kwik. Nu hoefde het drietal niet lang te wachten op een warm onderkomen.
Dat geluk viel de overgebleven Volynov niet ten deel. Als een ruimteschip op een bepaalde plek wil landen, moet het van te voren op het juiste moment in zijn baan de remraketten ontsteken. Door oriëntatieproblemen van Sojoez-5 wilde dat eerst niet lukken. Een omloop later wist hij de remraketten wel in de juiste richting te ontsteken. Maar nu wilde de service module niet los gaan van de terugkeer module. Dat betekende dat Volynov’s capsule met het hitteschild aan de achterkant zou terugkeren, in plaats van dat deze hem zou beschermen. Tijdens de terugkeer begon de temperatuur te stijgen en hij kon al het verbrande rubber van de afsluitingen van het luik ruiken.
Volynov besefte dat zijn einde nader was en gaf zijn situatie door aan het controle centrum. Hij schreef ook snel nog wat notities, in de hoop dat die de ramp wel zouden overleven. In het controle centrum vreesde men dat de ramp met Sojoez-1, zich opnieuw zou voltrekken. Iemand is zelfs al met de pet rond gegaan om roebels te verzamelen voor de aanstaande weduwe.
En toen hoorde Volynov opeens een dreun en de servicemodule schoot alsnog los. Vrij snel heroriënteerde zijn capsule zich met het hitteschild naar beneden. Alleen nu ging zijn capsule veel te snel. Een hitteschild is er niet alleen voor het weren van de hitte van de terugkeer door de dampkring, maar remt een capsule ook af. De capsule maakte nu een ballistische terugkeer met versnellingen tot 9 G. Ook kwam Volynov nu heel ergens anders terecht dan de beoogde landingsplaats ten zuiden van de Oeral. Tot overmaat van ramp wilden de landingsraketten, die de capsule af moesten remmen vlak voor hij op de grond kwam, niet werken. Volynov brak “enkele tanden” tijdens de landing.
Hij landde in het donker, in de sneeuw, ver van de bewoonde wereld. De lokale temperatuur was -38 graden en Volynov had alleen een lichte overal aan. Gelukkig zag hij aan de horizon rook en liep in die richting. Uiteindelijk wist een van de reddingshelikopters de capsule te vinden. Alleen was de kosmonaut verdwenen. “Gelukkig” had deze een spoor van bloed uit zijn gebroken tanden achter gelaten. Zo vonden ze hem in een schuur van een boerderij. Volynov kon drie dagen niet lopen. Maar toch, eind goed, al goed, toch?
Niet helemaal. Toen hij en zijn collega’s van Sojoez-4 een week later werden uitgenodigd voor een parade per limousine in Moskou, was daar een jonge luitenant die het gemunt had op Leonid Brezjnev, leider van de Sovjet Unie. Hij begon op de parade te schieten, maar schoot zo wild om zich heen, dat hij de limousine met kosmonauten raakte. De chauffeur overleed ter plekke. De kosmonaut van Sojoez-3, Georgi Beregovoi, raakte onder het bloed van de chauffeur en kosmonauten Nikolajev en Leonov duwden Valentina Tereskhova, de eerste vrouw in de ruimte, op de vloer om haar te beschermen. De passagiers overleefden de rit ondanks dat.
De plechtigheden gingen later door. Maar voor Volynov leek zijn carrière na zijn heldhaftige vlucht voorbij. Artsen vertelden Volynov een nieuwe vlucht er niet meer in zat. Maar ze hadden ongelijk. In 1976 maakte hij een lange duur vlucht aan boord van het ruimtestation Saljoet-5. Boris Volynov leeft nog steeds en is inmiddels 82 jaar oud. In de video hieronder vertelt hij zelf over zijn vluchten:
Op de Russische TV is er zelfs een documentaire over Sojoez-5 gemaakt. Ook als je geen Russisch begrijpt (zoals ik), kun je wel uit opmaken wat er gebeurde, vanaf ongeveer 18:00 minuten.
Bronnen: Soviet and Russian Lunar Exploration en Wikipedia
Marcel-Jan, gefeliciteerd met je eerste artikel voor AstroBlogs 🙂
Mooi verhaal M-J.!
Dank je. Er zijn trouwens nog veel meer prachtige of indrukwekkende verhalen uit de Sovjet ruimtevaart pas veel later naar buiten gekomen. Zo las ik ook in hetzelfde boek waar dit verhaal uit komt, dat het echt weinig had gescheeld of er was wel een Rus rond de maan geweest op een Apollo 8-achtige missie. Ze hadden er alles al klaar voor, maar omdat later dan de Amerikanen waren zei de politiek nee.
Ik zag dit artikel eerder vanavond en dacht, hee echt iets voor op Astroblogs.
Ik houd namelijk van dit soort verborgen feitjes! Maar voor ik in de pen hoef te kruipen zie ik dat je inmiddels ook gewoon voor Astroblogs schrijft. Super!
Ik geniet hier van Marcel-Jan. 🙂
Wat mij zo aantrekt, wat historische Russische ruimtevaart betreft,
is het mysterieuze, de gebruikte techniek en de durf van de kosmonauten…
Vond nog een aardig kort (recent) informatief filmpje.
Is de moeite waard om even te kijken… 🙂
https://youtu.be/HAVqozRszcQ
Leuk blog Marcel Van zulke anekdotes kan ik zo genieten. Daar mag je mij (ons) wel vaker mee verwennen. Ik heb zelf ook eens hier een blog over de Sovjet-Unie geschreven:De Sovjet-Unie had als eerste een satelliet om de aarde, mensen in de ruimte…
@Mardi, leuk filmpje.
Marcel-Jan, ook namens mij gefeliciteerd met je eerste Astroblog! Leuk om jou hier als auteur te zien.