28 maart 2024

Cassini heeft moleculair waterstof op Enceladus ontdekt – een bouwsteen voor leven!

Voorstelling van Cassini, die dwars door één van de pluimen op Enceladus vliegt. Credits: NASA/JPL-Caltech

De NASA heeft gisteravond bekend gemaakt dat wetenschappers er met de Cassini ruimteverkenner in geslaagd zijn om in de pluimen, die door geisers op Enceladus, een maan van Saturnus, worden uitgestoten moleculair waterstof te ontdekken. Die maan heeft hoogstwaarschijnlijk onder zijn dikke ijskorst een vloeibare oceaan en de ontdekking van het waterstof betekent dat er op Enceladus een belangrijke bouwsteen is voor mogelijk aanwezig leven. Cassini is enkele keren dwars door zo’n pluim gevlogen tijdens een scheervlucht en bij de laatste daarvan blijkt men nu met Cassini’s Ion and Neutral Mass Spectrometer (INMS) moleculair waterstof te hebben aangetroffen, wijzend op een geochemische energiebron in de oceaan, die te maken heeft met een soort wisselwerking tussen het water en de rotsen. Op aarde komen dergelijke wisselwerkingen ook voor in de oceanen, bij hydrothermische vulkanische bronnen. Dáár kan ook microbacterieel leven goed gedijen, zo is uit onderzoek gebleken.

“This is the closest we’ve come, so far, to identifying a place with some of the ingredients needed for a habitable environment. These results demonstrate the interconnected nature of NASA’s science missions that are getting us closer to answering whether we are indeed alone or not” – Thomas Zurbuchen, NASA.

De metingen geven aan dat de pluimen voor 98% bestaan uit water, ongeveer 1% is waterstof en de rest zijn andere moleculen, zoals kooldioxide, methaan en ammonia. Voor het ontstaan van leven zijn drie belangrijke voorwaarden, namelijk de aanwezigheid van water, energie en scheikundige ingrediënten. Alle drie blijken nu aanwezig te zijn op Enceladus. Op de bodem van de onderaardse oceaan op Enceladus zouden de rotsen en het water in wisselwerking met elkaar staan, zoals afgebeeld in de illustratie hieronder.

Credits: NASA/JPL-Caltech

Door een proces dat methanogenese wordt genoemd, een chemische reactie die ook op aarde plaatsvindt, zou leven kunnen ontstaan, waarbij het waterstof verbindingen aangaat met kooldioxide  en methaan een restproduct is.

Een gebied op de maan Europa, waar Hubble ook pluimen heeft ontdekt. Credits: NASA/ESA/STScI/USGS

Naast de ontdekking van moleculair waterstof op Enceladus heeft de NASA nog meer ontdekt – zo liet men gisteravond weten – namelijk nog meer pluimen bij geisers op Europa, een grote maan van Jupiter. Met de Hubble ruimtetelescoop heeft men Europa bestudeerd en in 2016 ontdekte men die pluimen, die eerder al (in 2014) waren gezien. De waarneming bevestigd het bestaan van de pluimen en daarmee is Europa, ná Enceladus, de tweede maan in het zonnestelsel waar men geisers met pluimen van uitgestoten gassen heeft ontdekt. De pluimen komen voor in een gebied waar de sonde Galileo eerder een warme plek op Europa aantrof, de afbeelding rechts hierboven. Ze bereikten volgens de waarnemingen van Hubble een hoogte van 100 km. Bron: NASA.

Share

Comments

  1. En langzaamaan zijn we bezig de vraag of er elders leven is, te beantwoorden. Mooie ontwikkeling zo. Ik blijf het met grote interesse volgen…..

  2. Ja, een volgende belangrijke stop in een speurtocht die duidelijk moet maken of we alleen zijn of niet. Ik heb overigens zojuist ook nog een video aan de blog toegevoegd, moet je ook even bekijken, Lisa. 🙂

  3. Je bent een soort van ambassadeur en ‘spreekbuis’ van de maan Enceladus. 😀

    • Enceladus zegt

      Hét bewijs dat er leven is op Enceladus: ze hebben al járen een ambassadeur hier op aarde. 😉

      groet,
      Gert (Enceladus)

  4. Wybren de Jong zegt

    Ik erger me aan het gebruik van het ww ‘ontdekken’ i.v.m. de pluimen van Europa.
    Zoals in de blog staat, waren deze al eerder waargenomen.
    Lees dit bericht van eind 2013 maar eens na:
    https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2013-363
    Daarin staat dat waarnemingen van Hubble eind 2012 al bewijs leverden voor pluimen van de maan Europa. Dus het is niet logisch om mee te gaan met eerlustige wetenschappers die nu proberen de ontdekking weg te kapen en voor zichzelf op te eisen.

    • Enceladus zegt

      Maar het gaat toch niet om de pluimen zelf, maar om wat men er nu in heeft aangetroffen?

      groet,
      Gert (Enceladus)

      • Wybren de Jong zegt

        Ik heb het over Europa, niet over Enceladus.
        “Met de Hubble ruimtetelescoop heeft men Europa bestudeerd en in 2016 ontdekte men die pluimen, die eerder al (in 2014) waren gezien.”

  5. In een artikel in The Guardian, 11 maart 2015 (link onder), zegt NASA astrobiologist Chris McKay: “Overall the results of the plume analyses – this work and previous work by this same team – indicate that the ocean is habitable: it is composed of water of reasonable salinity and pH, contains organic material, and contains biologically useful energy sources,”
    Heel veel nieuws valt er dus niet te rapen – de hoeveelste keer al kondigt NASA persconferentiegewijs “belangwekkende” ontdekkingen aan, en met name i.v.m. oceanen en pluimen op bepaalde manen? Wacht, zwavel en fosfor zouden er nog niet ontdekt zijn … Dan hebben we nog zeker twee persconferenties te goed, joepie!

    (https://www.theguardian.com/science/2015/mar/11/hopes-warm-for-alien-life-nasa-probe-finds-hot-springs-on-saturns-moon)

  6. Wybren, beter was geweest als ik had geschreven dat er sprake is van een waarneming die de bevestiging heeft opgeleverd van een eerdere ontdekking. In 2014 werden de pluimen voor het eerst waargenomen, maar zonder verificatie kan niet gesproken worden van een ontdekking. Nu is die verificatie geweest.

  7. @ Monique. Je hebt gelijk natuurlijk, we vinden het nooit goed. Maar toch een beetje met reden. Als Nasa niet slag om slinger persconferenties zou aankondigen die suggereren dat er (weer eens) belangwekkende dingen zijn ontdekt, terwijl je al behoorlijk ingewijd moet zijn om niet het gevoel te krijgen dat het resultaat niet veel nieuws bevat (bv. mogelijk, waarschijnlijk, vroeger vast wel etc. water op Mars), dan zouden we wellicht minder mopperen. Nu is het een beetje zoals de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un die een paar dagen geleden de hele buitenlandse pers bij elkaar roept voor een “groots” gebeuren, wat uiteindelijk de inhuldiging van een straat blijkt te zijn.

    Anderzijds weet ik wel dat het niet helemaal fair is. Voor de wetenschappers is het best wel opwindend wat ze nu “ontdekt” hebben, met name dat er ter plekke niet alleen waterstof is, maar dat er d.m.v. hydrothermische reacties ook waterstof geproduceerd wordt. Dat was zowat de ontbrekende schakel en dat is niet niks. Maar, zoals gelukkig in sommige commentaren was te lezen, het betekent nog lang niet dat we leven hebben gevonden (dat is pas belangwekkend) en als je keer op keer iets wil melden i.v.m. “mogelijk leven” is dat voor velen algauw “leven” (ik heb alvast één titel gezien die zei: “Leven ontdekt op Saturnusmaan”), of keert men zich af onder het motto dat je niet constant “rook” moet roepen als er nog lang geen vuur in zicht is (“nog lang geen”: om het te vinden op Enceladus – als het er zou zijn – moeten we terug en dat kan nog een paar decennia duren).

    Helaas wil NASA tegelijk heel veel aandacht krijgen en zichzelf in het zonnetje kunnen zetten (ergens las ik ook dat ze vonden dat deze ontdekkingen aantoonden dat ze eigenlijk toch wel goed bezig waren). Ik vind WAT ze te melden hebben (ALS ze iets te melden hebben) veel belangrijker dan dat hele circus errond. En de laatste jaren is het meer en meer circus geworden. Niet tof!

    • Monique zegt

      Herman, die indruk heb ik ook. Ik hoef niet per se te weten of alle ingrediënten in de keuken aanwezig zijn om een cake te bakken (dat er boter,suiker,ei en meel voor nodig is weten we), maar of er cake op tafel staat Slice of Monique Cake

      “Helaas wil NASA tegelijk heel veel aandacht krijgen en zichzelf in het zonnetje kunnen zetten”

      – Dat bedoel ik. Volgende keer hopelijk echt belangrijk nieuws Alien waving Monique

    • Quote van HC : “… met name dat er ter plekke niet alleen waterstof is, maar dat er d.m.v. hydrothermische reacties ook waterstof geproduceerd wordt….”

      Ik wil niet de vinger op een zere plek legen, maar…
      Als er op een lichte maan als Enceladus H2 is, dan moet het ook geproduceerd worden: Waterstof(-gas) is nagenoeg onoplosbaar in vloeibaar water, en zo licht dat het een atmosfeer zou willen vormen rond Enceladus, waren het niet dat de massa van Enceladus te laag is om een atmosfeer vast te houden…
      Als het er ‘vandaag nog is’, moet dat betekenen dat het ‘gisteren’ is aangemaakt. 🙂

      Groet, Paul

      NB dat NASA zichzelf in het zonnetje wil zetten, zal er alles mee te maken hebben dat hun financiële middelen onder druk staan. En helaas, met een republikeinse president wordt het niet makkelijker. Laten we het spelletje dus maar gewoon mee spelen, en verwachten dat men volgende keer “radiocontact met de beschaving(en) op Enceladus of Europa” meldt. 😉

  8. En intussen nog wat gelezen (op Kennislink: https://www.nemokennislink.nl/publicaties/warmte-in-de-diepzee-van-saturnusmaan-enceladus): volgens Jeffrey Seewald, “geoloog gespecialiseerd in hydrothermale bronnen”, in Science kan de aanwezigheid van waterstof net betekenen dat er géén leven is: in de aardse oceanen consumeren micro-organismen het waterstof snel voor hun eigen energievoorziening, en wat geconsumeerd is kun je dus niet meer vinden.

    Kan ik zelf wel niet over oordelen, dus: voor wat het waard is …

    • Enceladus zegt

      Maar dan ga je er vanuit dat 100 procent van de geproduceerde waterstof wordt geconsumeerd. Staat dat onomstotelijk vast?

      groet,
      Gert (Enceladus)

  9. @ Obelix:

    Ik heb de mosterd o.m. hier gehaald: “Uiteindelijk vonden ze de moleculaire waterstof die ze zochten – en niet weinig ook. Hun bevindingen wezen erop dat er te veel waterstof was om opgeslagen te zijn in de ijzige schil of oceaan van Enceladus. Dat betekent dat het daar onafgebroken geproduceerd moet worden, waarschijnlijk door hydrothermische reacties vergelijkbaar met de reacties die optreden in de buurt van warme bronnen op de bodem van aardse oceanen.” (https://newscientist.nl/nieuws/cassini-vindt-laatste-ingredient-voor-buitenaards-leven-in-zee-van-enceladus/) Wezenlijk is natuurlijk de ontdekking van waterstof dat alleen maar kan zijn ‘aangemaakt’ of ‘geproduceerd’, en dat is niet een/de zere plek, toch?

    Wat je NB betreft, ik begrijp wel dat “het spelletje meespelen” misschien het meest pragmatische is, maar eigenlijk doen ze aan volksverlakkerij, desinformatie, tendentieuze berichtgeving misleidende reclame en meer van dat lelijks. Telkens komen vertellen dat je weer eens het badwater hebt uitgevonden, omwille van de aandacht annex de lieve centen, gaat vroeg of laat vervelen en levert uiteindelijk geen aandacht en geen centen meer op. Een republikeinse president zal misschien nog de eerste zijn om deze vorm van window dressing simpelweg af te voeren en te vervangen door z’n eigen (prestige)projecten. Dus, nee, ik kan er niets aan doen, maar ik erger mij bont en blauw aan …. de zoveelste opvoering van hetzelfde treurspel … 🙂

    • @ HC

      Het is uiteraard niet de bedoeling dat wij ons gaan ergeren aan (of zelfs afzetten tegen ) dit treurspel. Wetenschap bedrijven, alleen al op aarde op commerciële basis (medicijnen, processen, producten… ) kost veel geld.
      Als het dan ook nog om onderzoeken gaan, welke “deze eeuw”(?) NIET winstgevend worden (CERN), en ver weg plaatsvinden(NASA)…. Het publiek , die het mogelijk maakt, heeft recht op informatie.
      En is het nieuws op het RTL- of NOS-journaal dan welke keer zo nieuw : oorlogen en hongersnoden waar je het al verwacht, de uitslag van Eurovisie songfestival, file en weersberichten…. 😉

      Uiteraard heeft de NASA wel ‘iets’ nieuws : de samenstelling van die pluimen, niet alleen kwalitatief maar ook kwantitatief. (Ondertussen al de 3e maan welke gassen uitstoot door interne processen, en de 2e (4e?) plaats voor mogelijk extra-terrestial leven. )

      Ik kan deze nieuwe gegevens niet controleren, maar wil daar best voor klappen.
      Vooral als men eerdaags komt met een echte klapper: ET in het Sol-stelsel. 🙂

      Groet, Paul

  10. @ Enceladus: ik denk dat ik het ook zo zou interpreteren, maar Ik zei al: “Kan ik zelf wel niet over oordelen.” Misschien is Seewalds argument niet 100% deugdelijk ..

  11. @ Obelix

    Het is mooi dat je een en ander met de mantel der mildheid bedekt, en uiteraard weet ik (ik zei het boven al) dat het niet helemaal fair is om te doen alsof men helemaal niks heeft gevonden. Maar we (ik spreek voor mezelf) moeten niet te toegeeflijk worden. Laat ik het eens wat scherpstellen:

    Het publiek heeft recht op juiste, niet-tendentieuze, niet-misleidende informatie.

    Het publiek heeft daar meteen recht op, en niet pas na een window dressing procedure die datzelfde rechthebbende publiek ongegeneerd op z’n honger laat.

    Het andere nieuws (niet helemaal vergelijkbaar, vind ik) brengt in principe “nieuws”, wat we nog niet wisten, soms/vaak in verband met wat we al wel wisten (‘oorlog’ is niet nieuw, en de ‘oorlog in X’ is al een tijd bezig, maar de laatste ontwikkelingen daarin zijn wel nieuw), maar nooit middels een persconferentie enkele dagen later. Stel je voor: “Voor het laatste en belangwekkend nieuws omtrent de oorlog in X verwijzen wij u graag naar onze persconferentie van volgende donderdag!”

    Klappen voor nieuwe gegevens mag, maar liefst niet in de verwachting dat “eerstdaags (…) een echte klapper komt”. Die gegevens en/of mogelijke plaatsen voor leven behoren weliswaar tot de noodzakelijke voorwaarden voor het vinden van dat leven, maar ze zijn ook niet meer dan dat. We kunnen er helemaal niet uit afleiden hoe snel/traag we – als het er is – buitenaards leven echt zullen ontdekken. Concreet: op Enceladus of Europa duurt het sowieso nog tot de volgende aardse sonde, en het is nog niet eens zeker dat die, hoe uitgerust ook voor zeer specifiek onderzoek, op een-twee-drie iets “klapperigs” zal weten aan te tonen. En elders is, voor zover we er naartoe moeten, al helemaal twijfelachtig, althans in de context van “eerstdaags”.

    (Nu ja, als morgen ET op bezoek komt, kan ik mijn argumentatie wel opvreten, maar ik ga even uit van “geen ET ex machina”.)

    Kortom, het is absoluut niet duidelijk waar we staan in onze zoektocht, terwijl NASA eigenlijk voortdurend lijkt te suggereren dat we flink vooruitgaan en de grote “klapper” echt wel binnen bereik komt, zo al niet ligt. Dat is niet het publiek informeren, maar bij de neus nemen. Dáárvoor ga ik alvast niet klappen.

Laat een antwoord achter aan Enceladus Reactie annuleren

*