28 maart 2024

Aan welke straling word je blootgesteld tijdens een vliegreis?

Bij de meeste vluchten is de stralingsdosis niet veel hoger dan die van een röntgenscan

Vliegen naar een vakantiebestemming vinden de meeste mensen plezierig. Maar is vliegen wel gezond? Wie vliegt wordt blootgesteld aan verschillende soorten straling, te weten kosmische straling en UV-straling. Je zult jezelf misschien afvragen hoe het komt dat je in het vliegtuig te maken hebt met UV-straling. Dit komt omdat, hoe gek het ook klinkt, de UV-straling via de raampjes in het vliegtuig op je huid terecht komt. Voor wie af en toe vliegt is de hoeveelheid UV-straling waaraan je op die manier blootgesteld wordt te verwaarlozen, maar ‘frequente vliegers’, stewardessen en piloten moeten uitkijken. Onderzoeken hebben uitgewezen dat met name piloten, die soms uren achter elkaar in de cockpit in de zon zitten, 15 tot 25 keer zoveel kans hebben om het zeer kwaadaardige huidkankertype melanoom te krijgen, afhankelijk van hoeveel ze per jaar vliegen.

De oorzaak van deze sterk verhoogde kans op huidkanker onder piloten moet gezocht worden in het feit dat op grote hoogte de beschermende werking van de atmosfeer minimaal is, waardoor de schadelijke UV-straling vrijwel ongehinderd door de cockpitraampjes op de huid terecht kunnen komen. Daarnaast is de zonkracht vooral rond de evenaar en de poolgebieden zeer hoog, wat de schadelijke effecten van UV-straling versterkt. Het vliegen over poolgebieden is daarbij extra gevaarlijk, omdat hier de kosmische straling het hoogst is.

Lucht bevat ‘wolken’ van straling die schadelijk zijn voor vliegtuigpassagiers

De lucht bevat zones waar stralingsniveaus zo hoog zijn dat de straling mogelijk de gezondheid van de vliegtuigpassagiers aantast. Dat publiceert een door de NASA opgezet onderzoeksteam in vakblad Space Weather. De onderzoekers stellen dat vliegtuigen deze zones in de toekomst moeten vermijden om elk gezondheidsrisico te minimaliseren.

Het was al bekend dat vliegen op grote hoogte ons blootstelt aan kosmische straling. De stralingsdosis op een vlucht van Amsterdam naar Tokio komt ongeveer overeen met die van een röntgenfoto van de borstkas. Vliegtuigen met onderzoeksapparatuur hebben nu aangetoond dat er luchtzones zijn waarin het stralingsniveau meer dan twee keer zo hoog is als gemiddeld. Het onderzoek werd verricht in het kader van het ARMAS-programma van de Amerikaanse lucht- en ruimtevaartorganisatie NASA. Dit programma is gericht op de ontwikkeling van nieuwe methoden om de hoeveelheid straling op grote hoogten te meten.

Gedurende de 265 onderzoeksvluchten hielden de stralingsniveaus zich over het algemeen aan het verwachte patroon. Bij zes vluchten vertoonden de niveaus echter plotseling een enorme piek, alsof de vliegtuigen dwars door een wolk van straling vlogen.

ARMAS werkt aan een methode om de stralingswolken via satellietgegevens en sensoren in de lucht te traceren. Daarmee kunnen vliegtuigen worden aangezet tot een andere koers om de gevaarlijke zones te vermijden.

Geomagnetische stormen

‘We hebben meerdere gevallen waargenomen waarbij de blootstelling verdubbelde tijdens het vliegen door zo’n ‘wolk’’, zegt ARMAS-hoofdonderzoeker W. Kent Tobiska. In sommige gevallen werden zelfs nog hogere waarden gemeten. Die resultaten zijn echter niet in de publicatie meegenomen, omdat de onderzoekers eerst alternatieve verklaringen voor deze extreme waarden willen uitsluiten.

De pieken traden tegelijk op met geomagnetische stormen. Dat plaatst hoogenergetische elektronen afkomstig van zonnewind in de rol van verdachte. Deze elektronen worden door het aardmagnetisch veld gevangen gehouden in de buitenste van Allen gordel.

Volgens Tobiska kan een geomagnetische storm de hoogenergetische elektronen uit hun benarde positie bevrijden. ‘Deze elektronen worden dan de bovenste lagen van de atmosfeer in gedreven. Daar botsen ze met stikstof- en zuurstofatomen en -moleculen. Dat veroorzaakt een fontein van secundaire en tertiaire straling, waarschijnlijk in de vorm van gammastraling.’ Deze gammastraling is volgens Tobiska wat de ARMAS-vluchten op verschillende plekken maten.

Is kosmische straling schadelijk?

Ioniserende straling kan weefsel en DNA beschadigen, daarom neemt bij een verhoogde blootstelling aan kosmische straling de kans op gezondheidsschade toe. Het uiteindelijke risico dat je loopt bij blootstelling aan kosmische straling wordt bepaald door de wijze van blootstelling, het aantal keer en de duur, alsmede de eigenschappen van de stralingsbron zoals hoeveelheid en soort straling die wordt uitgezonden.


De ‘stralingstaart’
Gemiddeld wordt een inwoner van Nederland blootgesteld aan ruim 2,6 mSv per jaar (2013). Dit gemiddelde wordt berekend door alle stralingsdoses die Nederlanders oplopen bij elkaar op te tellen en te delen door het aantal inwoners van Nederland. De blootstelling kan per persoon verschillen en afwijken van dit gemiddelde. De verschillende bronnen die bijdragen aan de totale gemiddelde stralingsbelasting worden hierboven als taartpunten weergegeven. Hieruit blijkt dat de straling die wordt opgelopen als gevolg van medische diagnostiek de grootste bijdrage levert aan de gemiddelde jaardosis in Nederland. Daarna leveren radon en thoron een belangrijke bijdrage.

Je beste gezondheid, lijf en leven, ooit
New Scientist
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (publicatie 2011)
Landingen op de Polderbaan
What are cosmic rays?

Share

Comments

  1. Van de straling die je oppikt kan je zelfs muziek maken 🙂
    https://www.youtube.com/watch?v=bAKdaYumlq4
    Bron: Forrest M. Mims

    • Het klinkt als een kosmische muzikale conversatie. Het heeft wel iets. Net als slide guitar dat ook wat weg heeft van een conversatie.
      Guitar on Monique

  2. Is het niet zo dat door het afnemen van het aardmagnetisch veld vanwege de afgenomen zonne-activiteit, de hoeveelheid kosmische straling die ons bereikt alsmaar toeneemt? Dat is wat ik begrijp van de artikelen op spaceweather.com

    • Over hoe het zit het met kosmische “stralen” vond ik een interessant artikel op Spacepage (zie link)
      Hier wat citaten uit het artikel:

      – “Regens van kosmische stralen worden voortdurend op de Aarde uitgestort. We kunnen er niet aan ontkomen, zelfs niet als we binnenshuis gaan zitten, want kosmische straling is in staat dwars door bakstenen en cement heen te dringen. Kosmische stralen zijn deeltjes met een ongelooflijke energie, die van buiten en van in ons zonnestelsel komen.”

      – “Het karakter van kosmische stralen: Straling kan zowel uit golven, gamma-stralen of deeltjes bestaan. Toen bemerkte men, dat de intensiteit van de straling op zeeniveau verschilde naargelang de plaats van de meting. De straling die de Aarde bereikte was 10 maal sterker aan de polen dan aan de evenaar. Dit wil dus zeggen dat het aardmagnetisch veld deze straling afbuigt naar de polen.”

      – “We hebben 2 soorten kosmische straling: secundaire en primaire stralen. De primaire stralen zijn de oorspronkelijke stralen die uit de ruimte komen en de bovenkant van onze atmosfeer raken. De secundaire stralen worden gevormd door de botsing van de primaire stralen met de atomen van onze atmosfeer. Het grootste deel van de kosmische stralen die de Aarde bereiken zijn secundaire stralen.

      Primaire stralen
      De primaire stralen dringen normaal gezien door tot een hoogte van 15 kilometer en daar worden ze omgezet in secundaire stralen. Primaire stralen bestaan voornamelijk uit waterstofkernen (86%) en heliumkernen (13%), de overblijvende procent bestaat uit koolstof, calcium en ijzer. De meesten ervan bewegen zich voort met de snelheid van het licht.

      De stralen komen tegen een gigantische snelheid tegen onze atmosfeer gebotst, meestal is die botsing zeer hevig. De stralen kunnen tot diep in het atoom dringen en dit volledig uit elkaar doen vallen. Daarbij kunnen zeer energierijke deeltjes worden uitgezonden.

      Secundaire stralen
      Slechts weinig van de primaire stralen kunnen doordringen tot het aardopervlak. De secundaire straling bestaat uit een verzameling bonte deeltjes, die het resultaat is van een eindeloze schakering van wisselwerkingen. Ze bestaan deels uit hyperonen en mesonen, maar ook positronen en neutronen. Hieraan verbonden zijn de gamma-stralen en de X-stralen.
      Een primaire kosmische straal kan een stroom van secundaire stralen produceren, waarvan de banen zigzaggend, als een soort bliksem, naar beneden lopen.”

      https://www.spacepage.be/artikelen/het-heelal/theorie/kosmische-achtergrondstraling/wat-zijn-kosmische-stralen

      Globe Showing Europe-Africa to Monique

      Dr J (Dr Jasmina) is an astronomer and lecturer at the School of Physics and Astronomy explains the connection between cosmic rays, the most energetic particles in the Universe, and supernova remnants (SNRs). Supernova remnants are very likely responsible for creating lower-energy cosmic rays. Active Galactive Nuclei (ie, massive black holes in the centre of active galaxies) are also linked to cosmic rays with higher energies.

  3. Het wordt wel het best bewaarde geheim van de luchtvaartindustrie genoemd: piloten en bemanningsleden die ziek worden van het vliegen Monique Thinking

    ZEMBLA doet deze week nieuwe ontdekkingen in een van de meest beladen dossiers uit de luchtvaartindustrie: bemanningsleden en passagiers die ziek worden door giftige oliedampen in cockpit en cabine.

    Kijk terug: ‘Gif in de cockpit: de belangen’
    Monique on Airplane

    https://zembla.bnnvara.nl/nieuws/gif-in-de-cockpit-de-belangen

    Volgens een groeiende groep wetenschappers en piloten komt dat omdat ze constant giftige lucht inademen. Giftige stoffen uit de motorolie lekken structureel in de cabinelucht.

    https://zembla.bnnvara.nl/nieuws/gif-in-de-cockpit-het-zwijgcontract

    • Enceladus zegt

      Ik neem aan dat je als passagier dan wel een die hard frequent flyer moet zijn, wil je ook ziek worden?

      Groet,
      Gert (Enceladus)

      • Je kunt de documentaire bekijken (link) want het is een heel verhaal.
        Zembla heeft navraag gedaan bij de inspectie. Sinds 2014 zijn er 463 incidenten met luchtkwaliteit gemeld.
        Luchtvaartmaatschappijen zijn verplicht om de oorzaak te melden, maar dit gebeurt niet altijd.

        Antwoord op jouw vraag of passagiers die vaak vliegen risico lopen? Ja, ook frequent flyers kunnen last krijgen van gezondheidsklachten door het vliegen.

        Over de relatie tussen de giftige stoffen in vliegtuigen en de gezondheid is nog veel onbekend, maar volgens een groeiende groep wetenschappers en piloten heeft de giftige lucht in de cabines wel degelijk invloed. Personeel, maar ook mensen die veel vliegen, ademen deze lucht constant in. Sommigen van hen, zoals de dj Dr. Peacock, krijgen last van het aerotoxisch syndroom.

        Officieel is het aerotoxisch syndroom geen erkende ziekte. Maar in de motorolie zitten verschillende chemische stoffen waarvan in andere contexten onderzocht is wat de effecten kunnen zijn. Die stoffen heten organofosfaten. De Amerikaanse gezondheidsautoriteit CDC omschrijft een lijstje met symptomen:

        De klachten die kunnen optreden zijn:
        – Hoofdpijn
        – Hartritmestoornissen
        – Verlammingsverschijnselen
        – Evenwichtsstoornissen
        – Geheugenproblemen
        – Trillende handen

        https://zembla.bnnvara.nl/

        https://zembla.bnnvara.nl/nieuws/ook-frequent-flyers-kunnen-last-krijgen-van-gezondheidsklachten-door-het-vliegen

Laat een antwoord achter aan Fred Doe Reactie annuleren

*