Vliegen naar een vakantiebestemming vinden de meeste mensen plezierig. Maar is vliegen wel gezond? Wie vliegt wordt blootgesteld aan verschillende soorten straling, te weten kosmische straling en UV-straling. Je zult jezelf misschien afvragen hoe het komt dat je in het vliegtuig te maken hebt met UV-straling. Dit komt omdat, hoe gek het ook klinkt, de UV-straling via de raampjes in het vliegtuig op je huid terecht komt. Voor wie af en toe vliegt is de hoeveelheid UV-straling waaraan je op die manier blootgesteld wordt te verwaarlozen, maar ‘frequente vliegers’, stewardessen en piloten moeten uitkijken. Onderzoeken hebben uitgewezen dat met name piloten, die soms uren achter elkaar in de cockpit in de zon zitten, 15 tot 25 keer zoveel kans hebben om het zeer kwaadaardige huidkankertype melanoom te krijgen, afhankelijk van hoeveel ze per jaar vliegen.
De oorzaak van deze sterk verhoogde kans op huidkanker onder piloten moet gezocht worden in het feit dat op grote hoogte de beschermende werking van de atmosfeer minimaal is, waardoor de schadelijke UV-straling vrijwel ongehinderd door de cockpitraampjes op de huid terecht kunnen komen. Daarnaast is de zonkracht vooral rond de evenaar en de poolgebieden zeer hoog, wat de schadelijke effecten van UV-straling versterkt. Het vliegen over poolgebieden is daarbij extra gevaarlijk, omdat hier de kosmische straling het hoogst is.
Lucht bevat ‘wolken’ van straling die schadelijk zijn voor vliegtuigpassagiers
De lucht bevat zones waar stralingsniveaus zo hoog zijn dat de straling mogelijk de gezondheid van de vliegtuigpassagiers aantast. Dat publiceert een door de NASA opgezet onderzoeksteam in vakblad Space Weather. De onderzoekers stellen dat vliegtuigen deze zones in de toekomst moeten vermijden om elk gezondheidsrisico te minimaliseren.
Het was al bekend dat vliegen op grote hoogte ons blootstelt aan kosmische straling. De stralingsdosis op een vlucht van Amsterdam naar Tokio komt ongeveer overeen met die van een röntgenfoto van de borstkas. Vliegtuigen met onderzoeksapparatuur hebben nu aangetoond dat er luchtzones zijn waarin het stralingsniveau meer dan twee keer zo hoog is als gemiddeld. Het onderzoek werd verricht in het kader van het ARMAS-programma van de Amerikaanse lucht- en ruimtevaartorganisatie NASA. Dit programma is gericht op de ontwikkeling van nieuwe methoden om de hoeveelheid straling op grote hoogten te meten.
Gedurende de 265 onderzoeksvluchten hielden de stralingsniveaus zich over het algemeen aan het verwachte patroon. Bij zes vluchten vertoonden de niveaus echter plotseling een enorme piek, alsof de vliegtuigen dwars door een wolk van straling vlogen.
ARMAS werkt aan een methode om de stralingswolken via satellietgegevens en sensoren in de lucht te traceren. Daarmee kunnen vliegtuigen worden aangezet tot een andere koers om de gevaarlijke zones te vermijden.
Geomagnetische stormen
‘We hebben meerdere gevallen waargenomen waarbij de blootstelling verdubbelde tijdens het vliegen door zo’n ‘wolk’’, zegt ARMAS-hoofdonderzoeker W. Kent Tobiska. In sommige gevallen werden zelfs nog hogere waarden gemeten. Die resultaten zijn echter niet in de publicatie meegenomen, omdat de onderzoekers eerst alternatieve verklaringen voor deze extreme waarden willen uitsluiten.
De pieken traden tegelijk op met geomagnetische stormen. Dat plaatst hoogenergetische elektronen afkomstig van zonnewind in de rol van verdachte. Deze elektronen worden door het aardmagnetisch veld gevangen gehouden in de buitenste van Allen gordel.
Volgens Tobiska kan een geomagnetische storm de hoogenergetische elektronen uit hun benarde positie bevrijden. ‘Deze elektronen worden dan de bovenste lagen van de atmosfeer in gedreven. Daar botsen ze met stikstof- en zuurstofatomen en -moleculen. Dat veroorzaakt een fontein van secundaire en tertiaire straling, waarschijnlijk in de vorm van gammastraling.’ Deze gammastraling is volgens Tobiska wat de ARMAS-vluchten op verschillende plekken maten.
Is kosmische straling schadelijk?
Ioniserende straling kan weefsel en DNA beschadigen, daarom neemt bij een verhoogde blootstelling aan kosmische straling de kans op gezondheidsschade toe. Het uiteindelijke risico dat je loopt bij blootstelling aan kosmische straling wordt bepaald door de wijze van blootstelling, het aantal keer en de duur, alsmede de eigenschappen van de stralingsbron zoals hoeveelheid en soort straling die wordt uitgezonden.
De ‘stralingstaart’
Gemiddeld wordt een inwoner van Nederland blootgesteld aan ruim 2,6 mSv per jaar (2013). Dit gemiddelde wordt berekend door alle stralingsdoses die Nederlanders oplopen bij elkaar op te tellen en te delen door het aantal inwoners van Nederland. De blootstelling kan per persoon verschillen en afwijken van dit gemiddelde. De verschillende bronnen die bijdragen aan de totale gemiddelde stralingsbelasting worden hierboven als taartpunten weergegeven. Hieruit blijkt dat de straling die wordt opgelopen als gevolg van medische diagnostiek de grootste bijdrage levert aan de gemiddelde jaardosis in Nederland. Daarna leveren radon en thoron een belangrijke bijdrage.
Je beste gezondheid, lijf en leven, ooit
New Scientist
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (publicatie 2011)
Landingen op de Polderbaan
What are cosmic rays?
Gerelateerde Astroblogs:
Voor het eerst zijn stralingsgordels buiten het zonnestelsel waargenomen
Mysterie dubbele krater aan de achterkant van de maan is vrijwel zeker opgelost + Fijne Feestdagen!
Team onafhankelijk onderzoekers presenteert analyse vliegbewegingen UAP’s van de Amerikaanse marine op luchtvaartconferenties AIAA