29 maart 2024

Exotische rode ster U Antilae blaast ‘rookbel’ uit

Tere bel van uitgestoten materie rond de koele rode ster U Antliae. Credit:ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/F. Kerschbaum

Astronomen hebben ALMA gebruikt om een buitengewoon mooie opname te maken van een bel van uitgestoten materiaal rond de exotische rode ster U Antilae. Deze waarnemingen zullen astronomen helpen om meer inzicht te krijgen in de late evolutiestadia van sterren.

In het onopvallende zuidelijke sterrenbeeld Antlia (Luchtpomp) kan een oplettende waarnemer met een verrekijker een zeer rode ster zien, die van week tot week een beetje in helderheid varieert. De zeer ongewone ster heet U Antliae, en nieuwe waarnemingen met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) tonen de opmerkelijk dunne bolvormige schil die deze omgeeft.

De ster U Ant in het sterrenbeeld Antlia (Luchtpomp). Credit:ESO, IAU and Sky & Telescope

U Antliae [1]De naam U Antliae geeft aan dat dit de vierde ster is in het sterrenbeeld Antlia (Luchtpomp) waarbij is vastgesteld dat deze helderheidsvariaties vertoont. De naamgeving van zulke veranderlijke … Lees verder is een koolstofster, een ver geëvolueerde, koele en heldere ster van het asymptotische reuzentak-type. Ongeveer 2700 jaar geleden maakte deze ster een korte periode van snel massaverlies mee. Tijdens die periode, die slechts een paar honderd jaar duurde, werd het materiaal van de schil op deze nieuwe ALMA-opname met hoge snelheid uitgestoten. Bij nader onderzoek van de schil zijn dunne, sliertige gaswolken opgemerkt die filamentaire substructuren worden genoemd.

ALMA-opname van de bewegingen van materiaal in de schil rond U Antliae. Credit:ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), F. Kerschbaum

Deze spectaculaire opname was alleen mogelijk dankzij het unieke vermogen van de ALMA-radiotelescoop om scherpe opnamen op meerdere golflengten te maken. ALMA, die op de Chajnantor-hoogvlakte in de Chileense Atacamawoestijn staat, kan veel fijnere structuren in de opmerkelijk ronde en dunne schil van U Antliae zien dan voorheen mogelijk was.

De nieuwe ALMA-gegevens beperken zich niet tot één enkele opname. ALMA produceert een drie-dimensionale dataset – een zogeheten datakubus – waarvan elk ‘plakje’ op een iets andere golflengte wordt waargenomen. Door het dopplereffect laten de verschillende plakjes van de datakubus gas zien dat dat met verschillende snelheden naar de waarnemer toe of van de waarnemer af beweegt. Door de verschillende snelheden in beeld te brengen, kunnen we deze kosmische zeepbel in virtuele plakjes snijden, net zoals dat bij computertomografie van een menselijk lichaam gebeurt.

Het onderzoek van de chemische samenstelling van de schillen en atmosferen van sterren als deze, en van de wijze waarop de schillen zijn ontstaan, geeft niet alleen meer inzicht in de manier waarop sterren zich in het vroege heelal hebben ontwikkeld, maar ook in de chemische evolutie van sterrenstelsels. Schillen als die rond U Antliae tonen een rijke variëteit aan chemische verbindingen die op koolstof en andere elementen zijn gebaseerd. Ze helpen ook om materie te recyclen, en zijn voor tot wel 70% verantwoordelijk voor al het stof tussen de sterren. Bron: ESO.

Voetnoten

Voetnoten
1 De naam U Antliae geeft aan dat dit de vierde ster is in het sterrenbeeld Antlia (Luchtpomp) waarbij is vastgesteld dat deze helderheidsvariaties vertoont. De naamgeving van zulke veranderlijke sterren volgt een ingewikkeld schema, dat hier nader wordt toegelicht.
Share

Comments

  1. Ill Matilled a.k.a. Wordt Beter Niet Bitter! zegt

    ALMA als project is natuurlijk een epitoom van goede visie, samenwerking en probleemoplossing dat tot functionele expressie komt in bruikbare eindproducten zoals de meest recentelijk vrijgegeven opnames. Gelegen net zo hoog als een before summit kamp op de Kilimanjaro is het daar droog, koel en helder met een stabiele, rustige atmosfeer. Dat komt de operatie van het gehele systeem alleen maar ten goede en de resultaten zijn verbluffend. Het is niet makkelijk om een team voor een specifiek onderzoek op de wachtlijst te krijgen omdat de bezettingsgraad continu op 100% wordt gehouden door de niet aflatende stroom aan registraties. Enige nadelen zijn er ook: een korte pafpauze lekker buiten het compound zit er niet in of je hebt een lasbrander met compressor bij je om je shaggie in de ijle lucht aan te krijgen. Er zijn meerdere documentaires gemaakt over de bouw en werking van het complex die het bekijken waard zijn.

    • Het klinkt alsof je er zelf gewerkt hebt. Is dat ook zo?

      • Ill Matilled zegt

        Nee, ben er nog nooit geweest en heb niet eens een kikkerbrevet of een ander erkend diploma dus dat gaat zonder bijzondere bemiddeling of authorisatie ook niet gebeuren. De info haal ik uit materiaal wat op de internets staat aan media en vorm aan de hand van impressies en observaties een beeld dat correct overeenkomt met de werkelijkheid. Lyrische vrijheid geeft me dan de mogelijkheid om mijn subjectieve overtuigingen, eigen ervaringen en persoonlijke smaak te verwerken met de onverdraaide feiten tot een expressie van interesse en waardering. Ik denk dat dit de essentie van journalistiek is.

Speak Your Mind

*