29 maart 2024

Nee, uniek als kilonova was GW170817 niet, dat was gammaflits GRB 130603B

Credit: NASA

Precies een week geleden hoorden we allemaal van de ontdekking van zwaartekrachtgolf GW170817, die op 17 augustus 2017 door LIGO werd gedetecteerd en waarvan de bron ook neutrino’s en fotonen bleek te hebben uitgezonden, deeltjes die door een batterij van wel zeventig instrumenten op aarde en in de ruimte werden gedetecteerd. Die bron bleek een kortdurende gammaflits te zijn (duur: minder dan 1 seconde) én een kilonova, een tweetal neutronensterren die tegen elkaar waren gebotst en samengesmolten, waarna er via het zogeheten r-proces een grote hoeveelheid zware metalen zoals goud, zilver en platinum werd geproduceerd en de ruimte werd ingeslingerd. Velen zullen toen voor het eerst van de term ‘kilonova’ hebben gehoord, een term die verwijst naar de sterkte van de straling van de bron: pakweg 1000 keer zo veel als een nova, maar 10 tot 100 keer minder dan een gewone supernova. Maar de kilonova van GW170817, die als gammaflitser GRB 170817A en als kortstondige uitbarsting in licht Swope Supernova Survey 2017a (SSS17a) of AT 2017gfo wordt genoemd (excuus voor al die verwarrende namen), was niet uniek. De allereerste kilonova die ooit is waargenomen is gammaflits GRB 130603B, die in 2013 werd ontdekt met de Swift ruimtetelescoop en die in een sterrenstelsel 3,9 miljard lichtjaar van de aarde verwijderd plaatsvond. Ik heb daar destijds twee blogs aan gewijd – deze en ook deze – en daarin werd het ook al een kilonova genoemd. In die zin zou je GRB 130603B kunnen zien als een voorloper van GRB 170817A, een waarneming van twee botsende neutronensterren. In de eerstgenoemde blog werd ook al gemeld dat bij een dergelijke botsing goud ontstaat (zie ook de infografiek hieronder uit 2013).

Credit: Ben Gilliland

Het verschil met GRB 170817A is dat die ook zwaartekrachtgolven produceerde, die met LIGO gedetecteerd zijn. GRB 130603B zal ongetwijfeld ook zwaartekrachtgolven hebben geproduceerd, maar de LIGO detector verkeerde toen nog niet in z’n ‘advanced’ fase, die pas in september 2015 van start ging, en de voorloper van de Advanced LIGO was niet gevoelig genoeg om die zwaartekrachtgolven te detecteren. Vandaar dat GRB 130603B nooit de krantenkoppen heeft gehaald, zoals GW170817 alias GRB 170817A alias SSS17a alias AT 2017gfo dat wel deed. Er bestaat overigens een lijst met wel vijf kilonovae, een lijst waarop naast bovengenoemde kilonovae nog drie kilonovae staan die achteraf zijn waargenomen, door analyse van eerder gedane waarnemingen.

Share

Comments

  1. Ill Matilled zegt

    “10. Any material leftover…as it plunges to oblivion…called a gamma ray burst.”

    Het is maar de vraag of invallende baryonic matter, oftewel vaste stoffen, helemaal worden genihiliseerd of dat er sprake kan zijn van een omzetting naar een voor ons nog onbekende manifestatie van discrete, quantiseerbare vorm van energie i.e. ‘materiaal’ dat bijvoorbeeld gestript is van één of meerdere dimensies (van constitutie) waardoor we het niet kunnen beschrijven of waarnemen. Of dat er juist dimensies bij komen voor hetzelfde effect doordat er een verandering plaatsvindt in de toepasbaarheid van de reeds bekende physics.

    De prachtige, informatieve infografiek, gevonden door de OP op een wetenschappelijke websote, laat ook duidelijk de werking zien van het begrip ’the Arrow of Time’ in zoverre dat het de eindigheid oftewel de richting van het proces goed visualiseert. Je kan dus zien dat het begint met een Pop I (II) ster die dan, voor het grootste deel minus de ejecta, trapsgewijs transformeert naar een vorm waarbij de bekende natuurkunde achter de event horizon verdwijnt. Er zijn theorieën zoals EDM – electric dipole moment – (nee, geen Tiësto) die de fysieke rondheid of ‘sphericity’ van de electron een zeer kleine vervorming aanrekenen waardoor dus de op papier perfect omkeerbare natuurkundige processen toch eindig blijken te zijn. De processen hebben dan een temporale richting langs de observeerbare dimensies die we met logica/ratio kunnen beschrijven.

    “8. Caught in their ever-decreasing orbit…they smash together.”

    De kernen botsen op elkaar met 10% van de lichtsnelheid. Het zou kunnen dat we in de niet al te verre toekomst, met behulp van doorontwikkelde technologieën, de ‘frictie’ van (bewegende) gravitationeel zeer sterke objecten met spacetime nauwkeurig zullen kunnen detecteren en uitbeelden waarbij we dan echt de 3 spatiale dimensies van het heelal ’tastbaar’ kunnen maken. We kunnen dan de events/objecten multi-spectraal ervaren net zoals dat je onder water bubbels ziet, voelt en hoort ontstaan en verdwijnen. We zullen uiteindelijk dan ook de ‘structuur’ van spacetime beter begrijpen en eventueel ook leren om de gewonnen kennis naar onze hand te zetten.

    (Yep, Jumbo heeft weer de gefermenteerde frisdrank in de wijnpad waar je nooit maagzuur van krijgt of failliet aan gaat.)

Speak Your Mind

*