Polynesiërs, (ster)navigatie en de exploratie van de Stille Oceaan

James Micheners ‘Hawaï’, het boek en de gelijknamige film (1959 en 1964), volgt in prozaïsche  beschrijvingen de creatie van de eilanden in de Stille Oceaan door de eeuwen heen alsmede de trektocht van de Bora Borezen (met Moorea en Tahiti het huidige Frans Polynesië) noordwaarts met grote dubbelrompzeilkano’s. Door stormen op drift geraakt zeilen ze meer en meer noordwaarts en raken ‘verdwaald’. De ontdekking van  de Hawaï-archipel staat verder centraal in het verhaal. De navigators ontdekken onderweg de Poolster, en waar ze  eerst met het Zuiderkruis de zuidelijke hemisfeer bevoeren wordt de Poolster voor de rest van hun reis hun nieuwe gids.  De Poolster zet hun wereld op zijn kop, letterlijk,  ze bestuderen de weerkaatsing van de vaste ster in een halve kokosnoot gevuld met water,  en ze ontdekken nieuwe eilanden, in dit geval, Hawaï dat ‘nieuw land’ betekent (zoals ze elk nieuw land dat ze tegenkomen Hawaï of Havaiki) noemen. Hawaï telt 137 atollen en 18 eilanden waarvan Oahu de  grootste is. ‘Hij wist dat de zeelieden in het noorden iets hadden dat die in het zuiden misten; een ster die hun bij de eerste oogopslag hun breedte meedeelde’. Hawaï wordt sinds ca. 400 n.Chr. bewoond door Polynesiërs,  waarschijnlijk van de Marquesaeilanden afkomstig. Latere groepen zouden omstreeks 1100 n. Chr. uit Tahiti gekomen zijn. Beide groepen waren bijzonder goede zeevaarders die grote zeilkano’s gebruikten. James Cook, is de officiële Europese ontdekker van de eilanden (1778, tijdens zijn derde wereldreis), die hij de Sandwich Islands noemde naar de toenmalige eerste Admiraal, Lord Sandwich (1718-1792).

Voor navigators in de buurt van de evenaar wordt hemelnavigatie vereenvoudigd omdat de hele hemelbol wordt blootgesteld. Elke ster die het zenit (boven het hoofd) passeert, bevindt zich op de hemelevenaar, de basis van het equatoriale coördinatenstelsel. Elke ster heeft een specifieke afwijking, en wanneer ze opkomen of worden ingesteld, zijn ze van invloed op de navigatie. De Polynesiërs hebben ook de hoogte van de stellaire elevatie gemeten om hun breedtegraad te bepalen. De breedtegraden van specifieke eilanden waren ook bekend, en de techniek van “het afdalen van de breedtegraad” werd gebruikt. De Polynesiërs gebruikten ook golf- en deining formaties om te navigeren. Veel van de bewoonbare gebieden van de Stille Oceaan zijn groepen eilanden (of atollen) in honderden kilometers lange ketens. Eilandketens hebben voorspelbare effecten op golven en op stromingen. Navigators die in een groep eilanden woonden, leerden het effect van verschillende eilanden op hun vorm, richting en beweging en hadden hun pad kunnen corrigeren in overeenstemming met de veranderingen die ze waarnamen.