29 maart 2024

Even wat berichten over het hele vroege heelal

Impressie van een quasar. Credit: Carnegie Institution for Science.

De laatste dagen komen er nieuwsberichten tot ons over het vroege heelal – anders gezegd: over héééél lang geleden:

  1. Ten eerste is daar het bericht dat ze de verst verwijderde quasar ooit hebben ontdekt. Hij heet J1342 + 0928 en het licht ervan heeft er maar liefst 13 miljard jaar over gedaan om de aarde te bereiken. Z’n roodverschuiving is een record, z=7,54. De vorige recordhouder had z=7,09 en dat was quasar J1120+0641. In het centrum van zo’n quasar bevindt zich de motor van alle straling en dat is een superzwaar zwart gat. In het geval van J1342+0928 is dat een zwart gat van 800 miljoen keer de massa van de zon. Hij bestond al toen het heelal 690 miljoen jaar oud was, toen ‘ie slechts 5% van z’n huidige leeftijd had (nu 13,8 miljard jaar). Zwarte gaten zoals deze hebben bijgedragen aan de zogeheten reïonisatie van het heelal, het proces waardoor de ‘mist’ van de donkere eeuwen waarin het heelal zich toen bevond oploste. Een impressie van de recordhouder zie je bovenaan. Bron: Max Planck Instituut.
  2. Vervolgens blijkt dat sterrenkundigen twee héél ver weg staande (en dus héél oude) sterrenstelsels hebben ontdekt, in een ‘zee van donkere materie’. Dat is gebeurd met de ALMA telescoop van de ESO in Chili. Het gaat om twee opmerkelijk grote sterrenstelsels ontdekt die al bestonden toen het heelal amper 780 miljoen jaar oud was, die omgeven zijn door een zeer massarijke halo van donkere materie. Je ziet ze hieronder in rood. Hun roodverschuiving: z=6,9, tikkie minder dan die quasar van hierboven.

    Credit: Marrone, et al./B. Saxton/AUI/NSF/ALMA/ESO/NAOJ/NRAO/NASA/ESA/Hubble

    Ze heten gezamenlijk SPT0311-58 en ze zijn ontdekt met de South Pole Telescope (SPT) op de Zuidpool. In eerste instantie dachten ze dat het maar één stelsel was, maar vervolgonderzoek leverde twee stelsels op die dicht bij elkaar staan en die binnen afzienbare tijd zullen samensmelten tot een nog groter sterrenstelsel. in de twee stelsels is een enorme productie van nieuwe sterren gaande. Bron: NRAO.

Share

Speak Your Mind

*