29 maart 2024

De juiste tijd in Brugge

Vandaag en morgen ben ik in (een natgeregend) Brugge. Op de markt bij het laatgotische hoekhuis Bouchote, vlakbij de grote Belfort toren, waar nu tearoom Meridian 3 gezeteld is, is iets bijzonders te zien. Op het dak van dat huis staat een met bladgoud bekleden bol. Hoe die 50 cm grote bol daar kwam is een apart verhaal. Toen ergens eerste helft 19e eeuw de spoorlijn Brussel – Gent – Brugge werd geopend bleek dat de klokken in België niet overal gelijk liepen. Dat probleem wist professor Adolphe Quetelet in 1837 in Brugge op te lossen. Op het plein van de markt maakte hij met koperen nagels een zogeheten middaglijn. En bovenop dat hoekhuis zette hij die bol neer, die een middagwijzer voorstelde. Wanneer de schaduw van de bol precies op de lijn valt is het exact 12.00 uur plaatselijke zonnetijd. Ah… daar komt natuurlijk ook de naam van dat theehuis vandaan, van meridiaan. Hier in Brugge hoeven ze niet na te denken of ze zomer- of wintertijd nemen. Ze nemen gewoon Quetelet tijd.

Share

Comments

  1. Is het wel eens in die Belgische bol geslagen? : – )
    Prima bliksemafleider lijkt mij.

  2. Paul Bakker zegt

    Die Quetelet loste daar toch niets mee op? In Antwerpen en Brussel Is het niet even laat als je de plaatselijke zonnetijd hanteert.

    • Ik heb het even opgezocht. Dit was één van de 41 meridiaanlijnen die Quetelet wilde maken in België. Ik quote even uit de Wikipedia:

      “De astronoom Adolphe Quetelet vervaardigde deze meridiaanlijn op vraag van de overheid (koninklijk besluit van februari 1836). De aanleg ervan maakte deel uit van een grootschalig inrichtingsproject van maar liefst 41 geplande meridiaanlijnen op verschillende plaatsen in het land – waarvan Quetelet er uiteindelijk tien aanlegde. De overheid wilde met dit project de variaties in de tijdsopgave op verschillende plekken in het land harmoniseren. Steden en dorpen hanteerden op dit moment namelijk allemaal een eigen tijdsbepaling. Dat maakte dat het uur tussen verschillende plekken in België tot soms wel tot 25 minuten uiteenliep. De meridiaanlijnen van Quetelet maakten het heel gemakkelijk om het moment van de zonnemiddag voor die plek af te lezen. Via berekening of vergelijking in concordantietabellen kon men zo het middelbare uur op deze plek en in andere steden precies te weten komen.

      Het was de uitbouw van het Belgische spoornetwerk (vanaf 1835) die de harmonisering plots urgent maakte. Ongelijke tijden maakten het namelijk onmogelijk om de treinen “op tijd” te laten rijden. Dat was vervelend, maar vooral levensgevaarlijk op die trajecten waar treinen in beide richtingen hetzelfde spoor gebruikten en men dus moest weten of de tegenligger al voorbij was.”

      • Paul Bakker zegt

        Ik weet niet hoor. Quetelet heeft er een mooi kunstprolect van gemaakt. Een meridiaankijker was toch veel nauwkeuriger om klokken te synchroniseren.
        Vermakelijk is het stukje verderop op Wikipedia:
        “Al enkele jaren na de aanleg van de meridiaanlijn werd het hele systeem nochtans overbodig. Treinbestuurders namen nu een klok mee op de trein. En de telegraaf maakte het vanaf 1840 mogelijk om heel snel het juiste uur door te seinen.”

Speak Your Mind

*