28 maart 2024

Top Cerro Armazones bouwplaats voor ESO’s Extremely Large Telescope

Als liefhebber van astronomie en ruimtevaart (niet persé in die volgorde) zou je het van mij misschien niet direct verwachten maar ik hou niet van ‘hoogtes’. Uitkijktorens, wolkenkrabbers, bergwandelingen met ravijnen, ik laat ze liever schieten. Toch is er wel een plek waar ik graag een uitzondering voor zou maken, een plek gelegen in het Andes gebergte te Chili op een paar duizend meter hoogte.

Hier in het noorden van Chili in de droge woestijn met de exotische naam Atacama is een nieuwe grote grondtelescoop in aanbouw. Het is de Extremely Large Telescope (ELT) van ESO, het European Southern Observatory. Het is een zeer geavanceerde grond gestationeerde spiegeltelescoop waarvan de hoofdspiegel een diameter van 39,3 m heeft.Hieronder de afbeelding van de bouwplaats op de top van de Cerro Armazones waar stroken beton voor de funderingen gestort worden.

ELT bouwplaats credits; ESO/ Universe Today

Een extreem grote telescoop is een spiegeltelescoop met een diameter groter dan 20 meter, voor gebruik in het ultraviolet, zichtbaar of infrarood licht. Telescopen voor andere golflengtegebieden kunnen veel groter zijn; er zijn er van 100 m, zoals de Green Bank telescoop in de VS of de LOFAR. Een belangrijke doelstelling van de extreem grote telescopen is kans op het vinden van aardachtige planeten rond andere sterren te vinden te vergroten en ze hebben een aantal eigenschappen gemeen. Dat betreft in de eerste plaats een gesegmenteerde hoofdspiegel en het gebruik van actieve optiek voor correcties van atmosferische verstoringen. Hoewel ze zeer groot zijn hebben ze een kleinere apertuur dan de apertuursynthese* telescopen, zij hebben echter wel een veel grotere lichtopbrengst.

Het is zeker niet de enige telescoop die in aanbouw is. Wereldwijd zijn er nieuwe grote grondtelescopen in aanbouw. Waaronder deThirty Meter Telescope te Mauna Kea, Hawaï en de Giant Magellan Telescope die ook in Chili komt. ESO’s ELT komt in de Atacama, bovenop de top van de ‘Cerro Armazones’. Momenteel is het daar een grote bouwput, de funderingen worden gelegd en het terrein wordt vlak gemaakt De Cerro Armazones is een 3.064 meter hoge berg, ca. 130 km ten zuidoosten van Antofagasta in het noorden van Chili. Dit gebied is bijzonder geschikt voor astronomische waarnemingen, vanwege de schone, droge lucht en het grote aantal wolkeloze nachten (gemiddeld 350 per jaar). Deze berg is op 26 april 2010 gekozen als vestigingsplaats voor de ELT.

ELT artistieke impressie hoofdspiegel credits; Scientias

Deze telescoop zal het astronomen mogelijk maken nog dieper de ruimte in te kijken en met een hogere resolutie. De parel in de kroon van de ELT is de hoofdspiegel met een diameter van 39,3 m, met een effectief oppervlak van 1116 m. De spiegel wordt opgebouwd uit 798 hexagonale segmenten van elk circa 1,4 m breed en 5 cm dik. De secundaire spiegel krijgt een diameter van 4,2 m. De telescoop krijgt adaptieve optiek (AO) om atmosferische verstoring van het invallende licht te corrigeren. In totaal komen er vijf spiegels. De koepel krijgt een diameter van ca. 100 m en een hoogte van ca. 80 m. Doel van de ELT is het heelal nog gedetailleerder te bestuderen dan met de in de ruimte gestationeerde Hubble. De ELT zal ongeveer 200 keer meer licht verzamelen als de Hubble, wat het ook direct de meest krachtige telescoop maakt in het optisch en infrarood spectrum. Met zijn adaptieve optiek systeem om atmosferische turbulentie te corrigeren, wordt verwacht dat de ELT ook direct beelden kan maken van exoplaneten. Een van de wetenschappelijke doelen voor de ELT. Ook zal de ELT de acceleratie van de uitdijing van het universum meten iets dat hopelijk meer inzicht kan verschaffen in tot heden nog onopgehelderde zaken als de rol die donkere energie speelt(de) in de kosmische evolutie en de fysische processen tijdens de vroegste stadia van sterrenstelsel vorming, informatie die nu alleen aanwezig is over de meer nabij gelegen melkwegen. Met een spiegel van ca. 39 m zou de atmosfeer van exoplaneten bestudeerd kunnen worden. Deze mozaiek structuur is nodig daar een spiegel van 39 meter uit een stuk voor met dezelfde beeldkwaliteit technisch nog niet haalbaar is. Ter vergelijk, de VLT, Very Large Telescope (ESO), momenteel de meest geavanceerde grondtelescoop in de wereld, ook in Chili gevestigd, te Paranal op 2600 m hoogte, en bestaat uit vier Unit Telescopes die spiegels hebben die een diameter van 8.2 diameter en nog eens vier beweegbare Auxiliary (hulp) Telescopen met een diameter van 1.8 m. Ze staan ieder op een eigen montering maar ze kunnen worden gekoppeld ten behoeven van interferometrie, het licht van deze telescopen wordt gecombineerd, dan kan de VLT de resolutie van een 200 m spiegel bereiken. Met de ELT kan honderd keer meer licht worden verzameld, dit stelt astronomen in staat veel vagere objecten te observeren, en nog een voordeel is dat er geen ‘gaps’ of leemtes vallen wat het geval is met interferometrie.

Met de bouw van de ELT is begonnen in mei 2017. Als alles volgens schema verloopt zal hij in 2024 klaar zijn. De kosten zullen volgens ESO rond de 1.47 miljard dollar bedragen, inflatie hierbij ingecalculeerd. De VLT, de ELT en straks ook de GMT, het worden prachtige bouwwerken in een adembenemende, unieke Chileense omgeving waar ook NASA veel gebruik van maakt voor testen voor toekomstige Marsmissies en de Marsrovers en is het een gewilde locatie voor Mars filmscènes, bv de serie Space Odyssey; voyage to the Planets. Bron; Universe Today / Wikipedia / ESO

*Apertuursynthese is een vorm van interferometrie die signalen van verschillende telescopen combineert en daarmee beelden genereert met hetzelfde scheidend vermogen als één denkbeeldige telescoop waarvan de diameter gelijk is aan die van de hele verzameling telescopen. .

Share

Comments

  1. Laurens Rijs zegt

    De ELT zal ongeveer 200 keer meer licht verzamelen als de Hubble, wat het ook direct de meest krachtige telescoop maakt in het optisch en infrarood spectrum.

    De ELT zal ongeveer 200 keer meer licht verzamelen DAN de Hubble, wat het ook direct de meest krachtige telescoop maakt in het optisch en infrarood spectrum.

Speak Your Mind

*