ESO’s SPHERE maakt scherpste opname van R Aquarii ooit

De bijzondere stellaire verhoudingen in R Aquarii, vastgelegd door SPHERE. Credit: ESO/Schmid et al.

Tijdens het testen van een nieuw subsysteem van SPHERE, het ‘planetenjachtinstrument’ van ESO’s Very Large Telescope, hebben astronomen indrukwekkende details – zelfs naar Hubble-maatstaven – kunnen vastleggen van de turbulente stellaire relatie binnen de dubbelster R Aquarii.

Deze spectaculaire opname – de tweede in het kader van ESO’s R Aquarii-week – geeft een detailrijk beeld van het spectaculaire tweetal sterren dat de dubbelster R Aquarii vormt. Waar de meeste dubbelsterren zijn verwikkeld in een gracieuze wals, is de relatie tussen de sterren van R Aquarii veel minder sereen. Ondanks zijn kleine formaat, ontfutselt de kleinste van de twee in een gestaag tempo materiaal aan zijn stervende metgezel – een rode reus.

R Aquarii,gezien door de Very Large Telescope en de Hubble-ruimtetelescoop. Credit: ESO/Schmid et al./NASA/ESA

Jaren van waarnemingen hebben het bijzondere verhaal blootgelegd achter de dubbelster R Aquarii, die centraal staat op deze foto. De grootste van de twee sterren, de rode reus, is een zogeheten Mira-veranderlijke. Sterren van dit type beginnen tegen het einde van hun bestaan te pulseren en worden duizend keer zo helder als onze zon. Daarbij zwellen hun buitenste lagen op om uiteindelijk de interstellaire leegte in te verdwijnen.

De doodsstrijd van deze enorme ster is al een opzienbarend verschijnsel, maar de invloed van de begeleidende witte dwergster maakt er een onheilspellend kosmisch spektakel van. De witte dwerg, die kleiner, compacter en veel heter is dan de rode reus, onttrekt materie aan de buitenste lagen van zijn grote metgezel. Op de foto is te zien hoe ‘jets’ van stellair materiaal dat door deze stervende reus is uitgestoten, aan R Aquarii ontsnappen.

R Aquarii in het sterrenbeeld Waterman. Credits: ESO, IAU and Sky & Telescope

Af en toe verzamelt zich voldoende materiaal op het oppervlak van de witte dwerg om een ??thermonucleaire nova-explosie te veroorzaken – een immense gebeurtenis waarbij een enorme hoeveelheid materie de ruimte in wordt geblazen. In de ijle nevel van gas rond R Aquarii zijn de overblijfselen van eerdere nova-explosies te zien.

R Aquarii is slechts 650 lichtjaar van de aarde verwijderd – een naaste buur naar kosmische maatstaven – en is daarmee een van de dichtstbijzijnde symbiotische dubbelsterren. Vandaar dat deze intrigerende dubbelster al decennialang op de bijzondere aandacht van astronomen mag rekenen. Met zijn ontelbare structuren was R Aquarii dan ook een perfect onderwerp om de Zurich IMaging POLarimeter (ZIMPOL), die deel uitmaakt van het planetenjachtinstrument SPHERE, op de proef te stellen. De resultaten zijn onovertroffen: de hier getoonde opname is nog scherper dan beelden die met de beroemde Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA zijn gemaakt.

Digitized Sky Survey-opname van R Aquarii en omgeving. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgment: Davide De Martin

SPHERE is na jaren van onderzoek en constructie ontwikkeld voor een van de meest uitdagende en opwindende onderzoeksterreinen van de astronomie: het zoeken naar exoplaneten. Dankzij een geavanceerd adaptief optisch systeem en gespecialiseerde instrumenten zoals ZIMPOL, is SPHERE in staat om exoplaneten rechtstreeks in beeld te brengen. De mogelijkheden van SPHERE beperken zich echter niet tot de jacht op ongrijpbare exoplaneten. Het instrument kan ook worden ingezet om allerlei andere hemelobjecten te onderzoeken – zoals blijkt uit deze fascinerende opname van de bijzondere kenmerken van R Aquarii. Hier het onderzoeksartikel over de waarnemingen aan R Aquarii.

Bron: ESO.

Gerelateerde Astroblogs:

Astronomen ontdekken verre gaswolken met restanten van de eerste sterren Astronomen ontdekken voor het eerst schijf rond ster in ander sterrenstelsel Baanbrekend onderzoek onthult geheimen van planeetgeboorte rond tientallen sterren