Impressie van een roterend zwart gat. Credit: NASA/CXC/M.Weiss;Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om met twee röntgentelescopen in de ruimte – de Amerikaanse Chandra en de Europese XMM-Newton ruimtetelescopen – én met de all-round Neil Gehrels Swift ruimtetelescoop de ‘spin’ van een zwart gat te bepalen, dat is z’n rotatiesnelheid. Zwarte gaten hebben twee eigenschappen, massa en spin. Van die twee is de massa gemakkelijk te bepalen, de spin is erg lastig. Maar waarnemingen aan zwart gat ASASSN-14li, die voor ’t eerst werd waargenomen in november 2014 met de All-Sky Automated Survey for Supernovae (ASASSN), is ’t eindelijk gelukt die spin te bepalen. ASASSN-14li is een superzwaar zwart gat in het centrum van een sterrenstelsel op 290 miljoen lichtjaar afstand en met de drie genoemde telescopen werd ‘ie een jaar lang in de gaten gehouden. Daaruit bleek dat ASASSN-14li bezig was om een ster in z’n buurt te verorberen, iets wat leidde tot een ’tidal disruption’ van de ster, waarbij ‘ie door de sterke getijdekrachten uit elkaar werd getrokken. Alle materiaal dat naar het zwarte gat toe viel werd sterk verhit en begon röntgenstraling uit te zenden. Die straling bleek een regelmatige fluctuaties te vertonen met een periode van 131 seconden.
Inzet: röntgenstraling van ASASSN-14li. Credit: NASA/CXC/MIT/D. Pasham et alHet zwarte gat is ongeveer een miljoen keer zo zwaar als de zon. Het blijkt dat de waarnemingshorizon van ASASSN-14li 300 keer de diameter van de aarde is, dus bijna 4 miljoen km in doorsnede. Die waarnemingshorizon is de grens van het zwarte gat, waarbinnen de ontsnappingssnelheid groter is dan de lichtsnelheid en materie onherroepelijk niet meer kan ontsnappen. ASASSN-14li blijkt met ongeveer 50% van de lichtsnelheid om z’n as te draaien, één omwenteling per 131 seconden, dus ruim twee minuten.
Hier het vakartikel over de waarneming aan het zwarte gat, verschenen in het tijdschrift Science. Bron: Chandra + .
