28 maart 2024

Mogelijk heeft Chandra de ontbrekende gewone materie gevonden: WHIM

Credit: Springel et al. (2005); Spectrum: NASA/CXC/CfA/Kovács et al.

Het heelal bestaat voor 68% uit donkere energie, 27% uit donkere materie en 5% uit gewone materie. Die laatste categorie is alles wat wij in het heelal kunnen zien, sterren, gas en stof, planeten, extreme objecten als witte dwergen, neutronensterren en zelfs zwarte gaten – allemaal gewone materie. Nou is ’t probleem dat we niet alleen die 95% van donkere energie en donkere materie niet kennen, maar dat ook een deel van de gewone materie ontbreekt, het zogeheten missing baryon problem (lees ook deze Astroblog erover). Ongeveer 1/3e van alle gewone materie die tijdens de oerknal is ontstaan wordt vermist. Maar met NASA’s röntgen-ruimtetelescoop Chandra lijkt die ontbrekende gewone materie gevonden te zijn. Er wordt al lang gespeculeerd dat die vermiste materie gevormd wordt door gigantische filamenten van warm (T<100.000 K) en heet (T>100.000 K) gas in de intergalactische ruimte, de ruimte tussen de sterrenstelsels, het zogeheten “warm-hot intergalactic medium” (WHIM). Die WHIM zou niet in gewoon licht zichtbaar zijn, maar hij zou zich wel verraden doordat het gas van de (of het?) WHIM röntgenstraling van erachter liggende quasars absorbeert.

Credit: NASA/CXC/K. Williamson, Springel et al.

En da’s precies wat met Chandra is waargenomen. Van de quasar H1821+643, op 3,4 miljard lichtjaar afstand van de aarde gelegen, hebben sterrenkundigen met Chandra het spectrum gemeten  en daaruit kwam naar voren dat er tussen ons en de quasar maar liefst 17 filamenten van de WHIM liggen (het spectrum zie je in de afbeelding bovenaan, in de afbeelding hierboven zie je een voorstelling van enkele van die tussenliggende filamenten van de WHIM). Individuele spectra van de quasar gaven geen absorptielijn te zien, maar toen de hele verzameling van spectra, gedurende in totaal 5,5 dagen gemaakt, bij elkaar werd opgeteld kwam er één absorptielijn van zuurstof uit, dat bij een temperatuur van maar liefst 1 miljoen K is uitgezonden. Terugrekenend kon men zien dat de massa in de filamenten van de WHIM genoeg is om alle vermiste materie te vormen. Gisteren verscheen hierover een artikel in The Astrophysical Journal. Bron: Chandra.

Share

Comments

  1. Als ik het goed lees, eerst de spectra verschoven (blauw shifted) afhankelijk van de z, richting de zuurstof absorptie lijn en dan pas opgeteld, anders hou je ruis.

  2. Robert Heijd zegt

    Een prikkelend artikel, waarbij de plasmakosmologie (https://nl.wikipedia.org/wiki/Plasmakosmologie) een grote rol voor zichzelf ziet weggelegd. Rond het absolute nulpunt in het universum gedraagt materie zich ook vaak uitzonderlijk (denk bijvoorbeeld aan het Bose-Einsteincondensaat). Als deze filamenten daadwerkelijk op deze schaal zich om ons heen bevinden kan dat wel eens grote gevolgen hebben voor onze perceptie van het heelal. Leuk!

  3. Wybren de Jong zegt

    Rechtsonder in de bovenste afbeelding staat “simulation”.
    Dat is een beetje verwarrend met het oog op de grafiek die er aan de linkerkant in geplaatst is.
    Geeft die grafiek nou de echte meetgegevens weer, of is die grafiek ook op een ‘simulation’ gebaseerd?

  4. Alexander Sieuw zegt

    Ik heb een vraag, al is deze nogal off-topic.
    We weten al een tijdje dat het universum opgebouwd is door filamenten die aan elkaar verweven hangen. Als men ons “lokale filament” bekijkt, waar situeert ons melkwegstelsel ongeveer? Liggen we “dicht” bij zo’n rand of zweven we er ergens tussenin(waar de zogezegde missende materie zich schuilhoudt)?

Laat een antwoord achter aan Wybren de Jong Reactie annuleren

*