Pulsar J0002+6216 en het supernova restant. Credit: Composite by Jayanne English, University of Manitoba; F. Schinzel et al.; NRAO/AUI/NSF; DRAO/Canadian Galactic Plane Survey; and NASA/IRAS.
Sterrenkundigen hebben een pulsar ontdekt – een zeer snel ronddraaiende compacte neutronenster, wiens stralenbundel naar de aarde is gericht – die dwars door z’n eigen supernovarestant heen is geschoten. Het gaat om de pulsar genaamd PSR J0002+6216, pakweg 6500 lichtjaar van de aarde verwijderd in de richting van het sterrenbeeld Cassiopeia, die in 2017 werd ontdekt door vrijwillige amateurs, die meedoen aan het Citizen-science project Einstein@home, waarbij gegevens van de Fermi gammasatelliet thuis op de computer worden geanalyseerd. Per seconde draait de pulsar 8,7 keer om z’n as. Met de Karl G. Jansky Very Large Array (VLA), een grote radiotelescoop in de VS, is de pulsar nader bestudeerd en daaruit kwam iets opmerkelijks naar voren: de pulsar staat niet in het midden van het supernovarestant dat door hem zelf geproduceerd is, maar hij is er met grote snelheid doorheen geschoten. Pulsars ontstaan als zware sterren aan het einde van hun korte, maar heftige leven exploderen als supernovae en de kern van ruim een zonsmassa implodeert tot een bolletje van zo’n 15 km doorsnede. De buitenlagen worden bij zo’n supernova weggeblazen en die vormen dan een supernovarestant. Op de foto hierboven zie je dat restant rechts, die op een doorzichtige bel lijkt, en links ervan de pulsar met daarachter een staart van 13 lichtjaar lang, bestaande uit hoogenergetische elektrisch geladen deeltjes en magnetische energie. De staart van de pulsar wijst naar de plek waar ‘ie vandaan geschoten is, het centrum van het restant. De snelheid waarmee PSR J0002+6216 door de ruimte raast is zeer hoog, ruim 1100 km/s, veel meer dan de snelheid die pulsars meestal hebben, zo’n 240 km/s.
De pulsar staat momenteel zo’n 53 lichtjaar van het centrum van het supernovarestant af. De supernova moet zo’n 10.000 jaar geleden hebben plaatsgevonden. De ontstane pulsar moet direct bij z’n ontstaan zijn weggeschoten, hetgeen volgens modellen kan als er in de supernova zogeheten hydrodynamische instabiliteiten hebben plaatsgevonden. De explosie verloopt dan asymmetrisch en daardoor kan de pulsar wegschieten. In het begin dijde het supernovarestant sneller uit dan de pulsar, maar toen het restant begon te botsen met het gas en stof in het interstellaire medium nam de snelheid af. Zo’n 5000 jaar na de supernova moet de pulsar z’n eigen supernovarestant hebben ingehaald en vloog ‘ie er dwars door heen. Met de snelheid die de pulsar nu heeft zal ‘ie in de toekomst uit ons Melkwegstelsel vliegen. Over de waarnemingen aan PSR J0002+6216 is dit vakartikel geschreven, dat zal worden gepubliceerd in Astrophysical Journal Letters. Bron: NRAO.
