28 maart 2024

Arp 299, galactische werelden in botsing

Arp 299/ NGC 3096 a&b in het sterrenbeeld Ursa Major

Nou ja….bijna botsing dan, eigenlijk meer een “near miss” want dat is het geval met dit object/deze objecten,  nummertje 299 uit de illustere “Atlas of peculiar galaxies”,  zijnde een grote fotografische papieren vergaarbak van een “x-aantal” grote, kleine, afwijkende, maffe, freaky exemplaren uit de wondere wereld der heelal-eilanden, of melkwegstelsels zo U wilt.

Enne…..ik geloof dat ik maar eens lekker een nieuwe astrofotografische “guilty pleasure-verslaving” tot de mijne ga maken in de vorm van het schieten van nog meer (meestal best wel moeilijke) plaatjes van objecten uit deze “atlas of peculiar galaxies”,  welke ooit langgeleden ergens in de jaren zestig  samengesteld is door de amerikaanse astronoom Halton C. Arp……enne… “Not because it is easy but because it is hard”,  zoals een zekere JFK dat ooit zo mooi verwoordde tijdens zijn beroemde Apollo-maanlandings-speech begin jaren zestig!!  Deze fotografische atlas,  gemaakt met behulp van de 200 inch Hale telescoop op Palomar mountain,  bevat in totaal 338 opnames van 70 minuten elk van melkwegstelsels die wat uiterlijk betreft afwijken van de doorsnee “huis, tuin en keuken-(spiraal en elliptische) melkwegstelsels”.

Omdat er destijds nog niet zoveel bekend was aangaande de natuurkundige processen die verantwoordelijk zijn voor al deze afwijkingen van de “standaardvorm” is er bij de keuze van de 338 objecten eigenlijk alleen maar afgegaan op afwijkende uiterlijke kenmerken.  Zaken zoals  “supermassive black holes”, Active Galactic Nuclei, starburst galaxies..etc..etc…  en de bij deze verschillende astrofysische processen bijbehorende verschijningsvormen waren begin jaren zestig nog niet echt ingeburgerd in de wereld van de toendertijdse sterrenkunde.

Hoe anders is dat nu met dank aan de mega sprongen die er de afgelopen 50 jaar in de sterrenkunde zijn gemaakt,  zowel op theoretisch gebied als op het terrein van de techniek van het waarnemen. Volgende week gaan Arie en ik naar Brussel om aldaar de persconferentie bij te wonen waarbij naar alle waarschijnlijkheid na iets van, bij wijze van spreken,  “zeven maanden belichten en anderhalf jaar subjes stacken” met behulp van a mega large very long baseline synthesis radiotelescope (de Event Horizon Telescope)  de “moeder aller astro-opnames” in de vorm van een “kiekje” van het superzware gat in het centrum van ons eigen melkwegstelsel zal worden getoond!!

Tja…..in dat heavy zwarte gaten-licht bekeken voel ik me natuurlijk maar een heel piepklein wit Biesbosdwergje met mijn 20cm pruts-Newtonnetje en die luttele 30 minuten belichten plus nog eens een uurtje of wat  digitaal stoeien en knoeien.  Maar ach…..toch wel een heel gelukkig piepklein wit Biesbosdwergje, hoor….want..eh…hoewel de meeste objecten uit de “The atlas of peculiar galaxies” dus bepaaldelijk niet tot het meest makkelijk te verteren astrofotografisch voer behoren en al helemaal niet voor de beperkte (belichtingstijd) middelen die ik tot mijn beschikking heb, is er zelfs op mijn bescheiden opname best wel duidelijk te zien dat er weldegelijk “iets heftigs gaande is” tussen NGC 3690 A en NGC 3690 B (tesaam vormend Arp 299).

Dat “heftige” houdt dan in dat iets van 700 miljoen jaar geleden deze twee  fullblown balkspiraalstelsels, beiden voorzien van een actief superzwaar zwart gat in hun beider galactische centra, elkaar op zeer korte afstand zijn gepasseerd met alle heftige vervormende gravitationele getijdenwerkingen van dien,  waardoor beide merkwegstelsels in heel korte tijd verworden zijn tot zogenaamde “starburst galaxies”.

Starburst galaxies zijn melkwegstelsels waarbij er door de heftige gravitationele interactie tussen beide melkwegstelsels een vloedgolf aan stervorming op gang is gekomen.  Een bij dit soort van “close encounters of the galactic kind” vaak voorkomend  verschijnsel,  zie bijvoorbeeld ook bij Messier 82 die samen met Messier 81 en NGC 3077 een interacterend groepje vormt..EN…laten we ook ons eigen melkwegstelsel niet uitvlakken, want die gaat binnenkort (nou ja…over een jaartje of 3 miljard!!) samen met Messier 31 (de grote Andromeda-nevel)  een…eh…”gezellig spelletje Arp spelen”!!!

Maar goed, dit terzijde…. Met dank aan dit  mega stervormingsproces is Arp 299 tevens ook nog eens bijkans “hofleverancier” van supernovae geworden met nu in totaal alweer 8 supernovae. Tijdens zo’n starburst-proces worden sterren in vele soorten en smaken gevormd en zo ook een heleboel van die waterstof slurpende “zware jongens” (sterren met een massa van boven de  zeg maar een zonsmassa of vier)  met het sterrenlevensmotto “live fast, die young, die supernova”!!  En alsof dit nog niet genoeg is (zie Astroblogs 16 juni 2018) heeft één van de twee leden van Arp 299 ook nog eens onlangs gezellig “een broodje ster weggeschrokt”!!!……Ja..ja…je zou daar maar op een lokaal planeetje op die dikke 150 miljoen lichtjaar afstand  met je telescoopje naar deze lokale  nacht-pracht-spektakel-hemel mogen gluren..wow!!!

Ok…..”het hele geval” is op mijn plaatje maar bar klein en spectaculaire hubble space telescope-achtige details zijn er natuurlijk ook niet op te zien , maarre… als ik mijn opname dan weer heel onbescheiden vergelijk met bijvoorbeeld de originele 200 inch Hale opname…..nah….dan vind ik em best wel te hoegen!!! In elk geval zodanig te hoegen dat ik zeker nog een paar van die “kekke Arpjes” uit de lucht wil gaan plukken. Afijn,  U zijt allen van harte gegroet!!!

Share
Over Jan Brandt

Comments

  1. Charon zegt

    Een zeer fraaie plaat Jan ! Dat heb je mooi gedaan. Een vraag, en dan moet je bedenken dat ik er een beetje uit ben, maar hoe is ie visueel met je 20 cm “Newtonnetje” ?

  2. jan brandt zegt

    Ah…daarop moet ik je helaas het antwoord schuldig blijven..want visueel heb ik
    dit object nog niet “uit de lucht geplukt” daar de 20cm Newton helemaal
    in fotografie modus is geconfigureerd…dat zou dan wel weer een leuk klusje worden
    voor de 40cm Dobson!! Ga ik zeker eens een keerje doen!!

Speak Your Mind

*