Credit: University of Warwick/Mark Garlick
Astronomen hebben voor het eerst een planeet waargenomen die het overlijden van diens moederster heeft overleefd. De planeet in kwestie staat bekend als SDSS J122859.93+104032.9b (SDSS J1228+1040b voor vrienden) en is slechts 400 tot 600 kilometer groot, maar moet vroeger veel groter zijn geweest. De planeet bevindt zich op 500.000 kilometer van de moederster en voltooit in slechts twee uur tijd een volledige omloopbaan. De planeet is ingebed in een omvangrijke puinschijf, die wellicht is opgebouwd uit de restanten van hemellichamen die minder geluk hebben gehad. In het kielzog van de planeet is daarnaast een staart van gas aangetroffen, van een onzekere herkomst. Wellicht wordt dit gas geproduceerd door botsingen tussen de planeet en kleiner puin.
Maar waarom is deze ontdekking zo bijzonder? Als zon-achtige sterren hun brandstof verbruikt hebben, zullen ze gaan opzwellen en uiteindelijk hun buitenlagen gaan afstoten. Dit gaat met dusdanig veel geweld, dat de meeste planeten die rondom de ster draaien het onderspit zullen delven. Uiteindelijk wordt slechts de naakte kern van de ster achtergelaten, die nog lang zal nagloeien. Deze zogenaamde “witte dwergster” heeft een onvoorstelbaar hoge dichtheid en dus een geweldige zwaartekracht. Daarmee is de planeet in kwestie dubbel bijzonder – SDSS J1228+1040b heeft niet alleen het sterfproces van de moederster overleeft, maar staat ook op zeer korte afstand tot de moederster, zonder aan stukken gescheurd te worden door de enorme zwaartekracht. Dat betekent dat de planeet moet zijn opgebouwd uit materialen die bestand zijn tegen dergelijke krachten, zoals ijzer en overige zware metalen.
Overigens zijn wel vaker planeten aangetroffen bij witte dwergen, maar dat betrof steeds planeten die bij een tweede ronde van planeetvorming zijn ontstaan, dus ná het overlijden van de moederster. Dat is in het geval van SDSS J1228+1040b vermoedelijk niet het geval. Zowel de planeet als de moederster bevinden zich trouwens op een afstand van 410 lichtjaar vanaf de aarde en zijn niet zichtbaar vanaf onze planeet, tenzij je gebruik maakt van een zeer grote telescoop, zoals in dit geval de Gran Telescopio Canarias op het Canarische eiland La Palma.
De ontdekking van de planeet is verricht door een internationaal team van astronomen (waaronder de Nederlanders Silvia Toonen en Simon Portegies Zwart) en is mogelijk gemaakt doordat hij kleine, regelmatige fluctuaties veroorzaakt in het spectrum van de witte dwerg. Volgens Portegies Zwart vertelt de ontdekking ons meer over de verre toekomst van het zonnestelsel. Over zo’n 6 miljard jaar zal de zon namelijk op soortgelijke wijze aan haar einde komen, waarbij onze aardkloot gedoemd zal zijn. Vermoedelijk zullen we opgeslokt worden door de uitdijende buitenlagen van de zon. Als dat niet het geval is, zullen we waarschijnlijk naar buiten geblazen worden en door Jupiter in het heelal geknikkerd worden.
Het volledige vakartikel betreffende de ontdekking kan hier ingezien worden.
Bronnen: Universiteit van Warwick, Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie en NOS
