28 maart 2024

Over de grootte van M87* (Powehi) en de programmeur achter dé foto ervan

Credit: XKCD/NASA

Het 6,5 miljard zonsmassa zware zwarte gat in het centrum van het elliptische sterrenstelsel M87 in het sterrenbeeld Maagd is volgens de waarnemingen, gedaan in april 2017 met de Event Horizon Telescope (EHT), 38 miljard km groot. Dat wil zeggen dat dat de straal van z’n waarnemingshorizon 38 miljard km is, da’s 250 Astronomische Eenheden (1 AE=afstand aarde-zon, 150 miljoen km), 0,004 lichtjaar. De straal van de schaduw die je op de foto ziet is 2,6 keer zo groot, da’s pakweg 100 miljard km. Die schaduw vormt vermoedelijk de binnenzijde van de accretieschijf (zoals één van de wetenschappers woensdag zei in antwoord op mijn vraag) en die schijf strekt zich uit tot 3,7 biljoen km, da’s 25.000 AE, 0,39 lichtjaar.

Om een idee te krijgen hoe groot de gefotografeerde schaduw en de ring van licht is heeft de bekende cartoontekenaar XKCD de tekening bovenaan gemaakt, waarin je de baan van Pluto om de zon ziet én de plek waar de ruimteverkenner Voyager zich bevindt.

De sterrenkundigen betrokken bij de EHT hebben inmiddels ook een naam verzonnen voor het superzware zwarte gat, dat tot nu toe als M87* door het leven ging. Hun suggestie is om het Powehi te noemen, da’s Hawaïaans voor ‘verfraaide donkere bron van oneindige schepping’. Mmmmm, daar moet ik nog even aan wennen.

Katie Bouman, de programmeur achter dé foto van M87* / Powehi

Katie Bouman op het moment dat zij de foto van M87* voor het eerst zag. Credit: EHT Collaboration

Sinds de bekendmaking woensdag van de foto is één sterrenkundige erg in de belangstelling komen te staan, Katie Bouman. Hieronder hetgeen de NOS daar gisteren over meldde.

Jarenlang is ze ermee bezig geweest. Drie jaar geleden, toen pas 26 jaar oud, ontwikkelde de Amerikaanse Bouman een algoritme dat de eerste ‘foto’ van het zwarte gat mogelijk heeft gemaakt. Wereldwijd is er veel lof voor de inmiddels 29-jarige Bouman, die haar cruciale aandeel in de foto al die tijd geheim moest houden.

Wetenschappers debatteren al ruim een eeuw over zwarte gaten, maar tot nu toe had nog niemand er een gezien. Met acht telescopen verspreid over vier continenten verzamelden onderzoekers veel gegevens.

Het algoritme van Bouman zette ruwe data om in de iconische foto:

Credit: EHT Collaboration

Bouman had, toen ze zich drie jaar geleden aansloot bij het project, nog nooit gehoord van zwarte gaten. Ze werd gevraagd door de onderzoekers vanwege haar kennis van informatica en elektrotechniek. Boumans passie voor “alles wat onzichtbaar voor de mens is”, zorgde ervoor dat ze onderdeel wilde uitmaken van het project, waar in totaal tweehonderd onderzoekers aan meewerkten.

Niet lang nadat de foto van het zwarte gat wereldkundig werd gemaakt, ging Bouman viral op sociale media. Ze werd door de universiteit MIT, Massachusetts Institute of Technology. vergeleken met Margaret Hamilton, die de navigatiesoftware aan boord van de maanlander van het Apollo-project ontwikkelde in 1961.

Links Katie Bouman bij de schijven met alle EHT data, rechts Margaret Hamilton met een uitdraai van de software waarmee Apollo naar de maan kon. Credit: EHT/NASA

Haar algoritme was cruciaal. Maar zelf blijft ze bescheiden over haar inbreng. Op Facebook schrijftze “dat niet één algoritme of persoon de foto heeft gemaakt”. Ze prijst alle wetenschappers vanuit de hele wereld die hebben meegewerkt aan het project. Bron: NOS + XKCD.

Share

Comments

  1. Marco Roepers zegt

    Hier een Ted Talk van Katie Bouman over het nemen van een foto van een zwart gat: https://youtu.be/BIvezCVcsYs

  2. Aan het eind van de video zegt zij: “It still amazes me that (although I began this project with no background in astrophysics) what we have achieved through this unique collaboration could result in the very first images of a black hole. But big projects like the Event Horizon Telescope are successful due to all the interdisciplinary expertise different people bring to the table. We’re a melting pot of astronomers, physicists, mathematicians and engineers. This is what will make it soon possible to achieve something once thought impossible.
    And so I’d like to encourage all of you to go out and help push the boundaries of science. Even if it may at first seem as mysterious to you as a black hole.”

Speak Your Mind

*