28 maart 2024

Ja hoor, ze zijn weer aan het debatteren of Pluto wel of geen planeet is

Credit: Johns Hopkins University/APL

In 2006 kwam de Internationale Astronomische Unie (IAU) in Praag met een nieuwe definitie van het begrip planeet en op basis daarvan degradeerde de toenmalige negende planeet Pluto tot dwergplaneet, een categorie die hij moest delen met Ceres, Eris, Makemake en Haumea. Dát besluit is sindsdien telkens aangevochten en met name Amerikaanse onderzoekers pleitten ervoor om Pluto toch weer een planeet te noemen. Laatste loot in dat rijtje: Alan Stern, hoofdonderzoeker van de New Horizons missie. Die kwam onlangs met een nieuwe definitie van een planeet – hieronder in een tweet te lezen – en vervolgens heeft hij daarover een debat gevoerd met een ‘voorstander’ van de ‘Pluto-is-een-dwergplaneet-definitie’, de voormalige president van de IAU Ron Ekers – hieronder is het debat te zien.

New Horizons vloog op 14 juli 2015 vlak langs Pluto en nam waar dat die vol zit met karakteristieken die aan een echte planeet doen denken, zoals bergketens, ijsvlaktes, gletsjers, een atmosfeer met wolken, enzovoorts. In Stern z’n voorgestelde definitie van een planeet zou Pluto wel voldoen aan de criteria:

A planet is a sub-stellar mass body that has never undergone nuclear fusion and that has sufficient self-gravitation to assume a spheroidal shape adequately described by a triaxial ellipsoid regardless of its orbital parameters.

De Tartarus Dorsa regio op Pluto (Credit: NASA).

Klinkt op zich goed om hierover na te denken, maar het gaat voorbij aan de reden waarom de IAU in 2006 besloot tot die stap om met een planeetdefinitie te komen, namelijk de ontdekking van andere objecten in het zonnestelsel, die ongeveer zo groot zijn als Pluto of zelfs nog groter, zoals de door Mike Brown ontdekte 2003 UB313, die we nu kennen als Eris. Ook die voldoen allemaal aan de definitie van Stern. En wat dacht je van manen en grote planetoïden, ook die voldoen aan de definitie van Stern.
Afijn, ik geef het maar even in overweging dat mijn opvatting is dat je het zo moet laten en dat er volgens de IAU-definitie uit 2006 maar acht planeten zijn. Ga je ‘rommelen’ aan die definitie dan begeef je je op een hellend vlak en loop je het risico dat er straks honderden planeten in het zonnestelsel zijn. Nou, ga dan de schoolboeken maar op dat onderdeel aanpassen. Hieronder het ruim twee uur durende debat tussen Stern en Ekers, dat afgelopen dinsdag (29 april) werd gehouden.

Ehhh…. ik realiseer mij nu dat ik dit debat over de status van Pluto, waar ik vaker al over heb geblogd, niet eens heb opgenomen in het rijtje met debatten die in de sterrenkunde en natuurkunde worden gevoerd. Ik ga dat alsnog doen. 😀 Mocht overigens blijken dat ook onder Astroblogslezers verschillende gedachten bestaan over de status van Pluto, dan zal ik daar misschien een poll aan wijden – is ’t geen goed idee? Bron: Space.com.

Share

Comments

  1. Co van Driel zegt

    Ja, ik vind dat Pluto een planeet is. En geen dwergplaneet. Een dwergplaneet is voor mij een rond hemellichaam kleiner dan 100 km in doorsnede, niet zijnde een maan.

    • Co, kijk eens naar deze lijsten van trans-Neptunische objecten en van Kuipergordelobjecten. Allemaal géén manen en velen ervan rond én groter dan 100 km. Ook allemaal planeten?

      • Co Driel zegt

        Als het kogelronde objecten zijn, groter dan een diameter van 100 km en als ze om onze zon heen draaien, dan zijn dat inderdaad planeten. Ongevormde rotsen (niet rond dus) zijn asteroïden of planetoïden. Maar je hebt gelijk, Arie. Alles wat rond is en om onze zon heen draait is een planeet. Ik vind Pluto groot genoeg, om het een planeet te noemen. Een rond hemellichaam wat om onze zon heen draait, en kleiner is dan 100 km diameter moeten we dan maar dwergplaneet noemen. Ik zeg : Praag 2006 terugdraaien.

  2. Hans van der Valk zegt

    Waarom zo moeilijk. Pluto is gewoon de hond uit “Donald Duck” (grapje).

  3. “Ga je ‘rommelen’ aan die definitie dan begeef je je op een hellend vlak en loop je het risico dat er straks honderden planeten in het zonnestelsel zijn. Nou, ga dan de schoolboeken maar op dat onderdeel aanpassen.”

    Die lichamen zijn er. En of je nu een lijst met planeten of met dwergplaneten aanlegt, maakt daarvoor niet echt uit. Scholen hoeven echt niet al deze lichamen in de boeken te zetten, en zouden de grootste acht kunnen leren, en daarbij nog Pluto als voorbeeld van een bijzondere planeetcategorie.

    Wetenschap verandert naarmate er nieuwe dingen ontdekt worden en dat is in de astronomie echt niet anders dan bijv. bij de indeling van het leven in allerlei subsets – ook dat is sinds Linnaeus meermaals gebeurd. Nieuwe inzichten vroegen daarom (zoals genetica).

    Het is juist belangrijk dat subtiliteiten, veranderende inzichten en lopende discussies ook op scholen worden besproken. De neiging om alles vooral maar simpel hapklaar en zwartwit aan te bieden, brengt kinderen op verkeerde ideeën: dat de hele wereld zo in elkaar zit (dat is slechts mijn mening, en een andere discussie).

    Vroeg of laat zal een planetenstelsel gevonden worden waarin twee ongeveer even grote planeten dezelfde baan delen. Dan zal de definitie weer onder vuur komen. En hoe zit het met rogue planets? Trouwens, Olaf had hier laatst nog een blog waarin hij ook wel paar een mooie voorbeelden had van conflicten rond de huidige definitie.

    Ik bedoel te zeggen dat het niet uitmaakt hoe we het noemen, het verandert niets wezenlijks aan wat er geleerd moet worden. Zo’n definitie is meer een indicatie van waar we zijn met onze ontdekkingen dan iets anders.

    • Ik ben ’t met je eens dat je altijd na moet kunnen denken over nieuwe definities, als blijkt dat de ‘oude’ definities niet meer gelden. En als de uitkomst is dat er 200 planeten zijn in plaats van acht, nou ja dan is dat maar zo. Schoolboeken proberen te handhaven is een slecht criterium wat dat betreft. Wat mij echter tegen de borst stuit is dat het altijd Amerikanen zijn die de definitie opnieuw ter discussie stellen en die maar één doel voor ogen hebben, namelijk Pluto weer rehabiliteren, de enige door een Amerikaan ontdekte ‘planeet’. Over al die andere hemelobjecten hoor ik ze nooit, het is altijd Pluto voor en Pluto na. Ja, Pluto heeft kenmerken die ‘m aan een planeet doen denken, zoals bergruggen, gletsjers, ijsvlaktes, etc… Maar dat heeft bijvoorbeeld Titan ook, die heeft meren, een dichte atmosfeer met neerslag, bergen. Zeg dan ook in al je communicatie dat Titan een planeet moet zijn omdat ‘ie op een planeet lijkt. Maar daar hoor ik ze nooit over.

      • Goed, ja, dat ben ik wel met je eens, dat de argumenten en criteria niet echt geweldig zijn in dit geval. Stern is het er voor zover ik weet nooit mee eens geweest en ik heb altijd al het idee gehad dat dat inderdaad komt omdat hij New Horizons onder zijn hoede heeft. Wat je zegt over Titan is treffend en leidt me opnieuw naar die gedachte.

      • Over de Amerikaanse motieven etc. geef ik je geen ongelijk, maar de vergelijking met Titan gaat niet echt op: Pluto is geen maan en Titan wel, en over manen versus (dwerg)planeten is er geen discussie (dacht ik). Maar het klopt dat Titan veel ‘planeetkenmerken’ heeft, iets wat ook wel zal gelden voor een aantal andere ‘grote’ manen. Misschien kunnen we Titan en co. dan “maanplaneten” noemen: de status van ‘maan, maar met kenmerken die aan een planeet doen denken’. Of het helpt, is iets anders.

        • De definitie die Stern voorstelt omvat ook manen zoals Titan (staat ook in het artikel).

          • Ja, maar als je ‘planeet’ zo ruim gaat interpreteren dat ook bepaalde manen plots planeet worden, worden de zaken niet bepaald ordelijker. Gaat nogal ver, zeker als de stiekeme of onderliggende bedoeling is om Pluto in z’n status te herstellen. Ik heb daar ook heimwee naar, maar intussen lijkt het zinniger om Pluto anders te categoriseren. Wat niet betekent dat de definities die nu worden gehanteerd niet voor verbetering vatbaar zouden zijn.

          • Olaf van Kooten zegt

            Dit lijkt me simpel op te lossen. Objecten als Titan, Europa en Tethys zijn “planeetachtige manen”.

      • Martin Schoenmaker zegt

        Volgens mij speelt voor de Amerikanen ook mee dat Pluto de enige planeet is die door een Amerikaan ontdekt is.

        En als een planeet gedefinieerd wordt als een rond object >100km, is Charon dan niet ook een planeet?

        • Ja dan zou Charon ook een planeet moeten zijn én dan krijg je direct dat Pluto en Charon een dubbelplaneet vormen. De Aarde en maan worden ook wel eens dubbelplaneet genoemd, maar daarvan kan je nog zeggen dat hun gemeenschappelijk zwaartepunt ergens diep ìn de aarde gelegen is en dat het daarom geen dubbelplaneet is. Bij Pluto en Charon is dat wel het geval, hun gemeenschappelijk zwaartepunt (het barycentrum) ligt een stuk boven het oppervlak van Pluto. Ik heb daar ooit wel eens een poll over gehouden: https://www.astroblogs.nl/2014/08/16/de-uitslag-van-de-plutocharon-poll/ (soort van vooruitzienende blik 😀 )

          • Enceladus zegt

            Ik las dit laatste bericht nu pas. Eigenlijk zeg je hetzelfde als ik. En het lijkt mij eigenlijk een heel elegante oplossing.

            Groet,
            Gert (Enceladus)

  4. Enceladus zegt

    De oplossing is eigenlijk heel simpel: ons zonnestelsel telt acht planeten en één dubbelplaneetconfiguratie: Pluto-Charon.

    Het massazwaartepunt van deze combinatie ligt immers ver buiten het oppervlak van Pluto en bovendien kijken altijd dezelfde kanten van Pluto en Charon naar elkaar. Voor zover ik weet is dat uniek in ons zonnestelsel.

    Dus als we nou voortaan communiceren dat de zon acht planeten, één dubbelplaneet en een heel stel dwergplaneten telt, dan krijgt Pluto (samen met Charon) toch een eervolle aparte vermelding.

    Groet,
    Gert (Enceladus)

  5. Alexander Sieuw zegt

    Ganymedes en Titan zijn groter dan Pluto, maar ook groter dan Mercurius.
    Eigenlijk zijn dat dan ook ingevangen planeten?
    Ook een planeet als de aarde kan, mits de juiste positie, in een baan rond andere planeten(bv de gasreuzen) circuleren.
    Ik weet niet welke criteria er moesten of moeten voldoen om officieel een maan/dwergplaneet/planeet te zijn maar het huidige systeem is misschien te simplistisch?

    • Enceladus zegt

      Nee, Ganymedes en Titan zijn geen ingevangen planeten, ze zijn ontstaan in de nabijheid van hun moederplaneet en dat is bepalend. Voor de definitie van het begrip planeet kun je simpelweg stellen dat het object zich in een zelfstandige baan om de zon moet bevinden. Dat is bij manen niet het geval, dus zijn we gauw klaar.

      Overigens ben ik – los van het Amerikaanse sentiment, waar ik ook helemaal niks mee heb – van mening dat Pluto een planeet is. Vandaar dat ik kies voor de oplossing dat Pluto-Charon samen de enige dubbelplaneet van ons zonnestelsel vormen.

      Groet,
      Gert (Enceladus)

Laat een antwoord achter aan Alexander Sieuw Reactie annuleren

*