Iets sloeg een gat in de grootste sterstroom van de Melkweg (GD-1) – wellicht een wolk donkere materie

In en rondom ons melkwegstelsel zijn talloze sterstromen ^[1]Er zijn er op dit moment zo’n twintig bekend. Zie https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_stellar_streams. , langgerekte slierten van duizenden sterren per stroom, die gravitationeel gebonden zijn aan elkaar, dezelfde baan rondom het melkwegcentrum hebben en die het overblijfsel zijn van botsingen van bolvormige sterrenhopen en dwergstelsels met de Melkweg. In de langste van allemaal, de in 2006 ontdekte sterstroom GD-1, blijken allemaal gaten te zitten. GD-1 is het restant van een bolhoop die ooit (zo’n 300 miljoen jaar geleden) botste met de Melkweg en daarbij uit elkaar werd gerukt tot één lange sliert sterren. Onderzoek van Ana Bonaca (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics) op basis van waarnemingen gedaan met de Europese Gaia satelliet laat zien dat er in GD-1 allemaal onderbrekingen blijken te zitten. Eén gat zou te verklaren zijn als het punt waar de bolhoop zich ooit moet hebben bevonden vóór z’n uiteenvallen, maar Bonaca vond nog een tweede gat, eentje met een ruwe rand, die zij de ‘spur’ noemt, Engels voor uitloper (zie de afbeelding hieronder, de ‘progenitor’ is de plek waar de bolhoop zich ooit bevond).

Het tweede gat en z’n ruwe rand lijken alsof er iets dwars door de stroom heen is geschoten en sterren in z’n vaart mee heeft genomen, als een enorme, onzichtbare kogel. Er zijn echter geen heldere objecten, die van GD-1 vandaan bewegen en die het gat zouden kunnen verklaren. Een superzwaar zwart gat dat door GD-1 heen zou zij geschoten zou in theorie wel mogelijk zijn, maar die zou zich toch moeten verraden door uitbarstingen in bijvoorbeeld röntgenstraling, hetgeen niet is waargenomen. En sterrenstelsels met twee superzware zwarte gaten – we hebben er al eentje, Sgr A* – zijn eerder uitzondering dan regel. Wat veroorzaakte dan het gat in GD-1? In een presentatie die Bonaca vorige maand heeft gegeven op een bijeenkomst van de American Physical Society (APS) in Denver zei ze dat de ‘impactor’ die het gat veroorzaakt heeft miljoenen zonsmassa’s zwaar moet zijn en 30 tot 65 lichtjaar groot en dat het mogelijk gaat om een wolk donkere materie. Wat donkere materie precies is dat weten de sterrenkundigen niet, maar het zou kunnen dat het ‘clumpy’ is, dat het door de zwaartekracht ophoopt in grote wolken. Eén zo’n wolk zou dan wellicht dwars door GD-1 kunnen zijn geschoten. Bron: Space.com.