28 maart 2024

Krachtige winden waargenomen bij superzwaar zwart gat in quasar

Voorstelling van een AGN met krachtige winden van gas. Credit: ESA/ATG medialab

Sterrenkundigen zijn erin geslaagd om bij een superzwaar zwart gat in het centrum van een quasar de door het zwarte gat uitgestoten winden nauwkeurig waar te nemen en de snelheden van het gas te meten. Het gaat om de relatief dichtbij staande quasar genaamd J1509+0434 (afstand 1,5 miljard lichtjaar) en hij is waargenomen met de EMIR infrarood spectrograaf van het Gran Telescopio Canarias (GTC) op La Palma. Het zwarte gat krijgt materie aangevoerd vanuit het omringende sterrenstelsel en dat materiaal komt vervolgens in een accretieschijf terecht. Daar vandaan stroomt een deel dan weer via een zeer krachtige wind van gas in het sterrenstelsel terug, iets wat ze ‘AGN feedback’ noemen – een AGN is een ‘active galactic nuclei’, dat is zo’n quasar eigenlijk. Het gevolg van die wind is dan weer dat het centrale deel van het sterrenstelsel wordt leeggeblazen, dat alle gas daar weer verwijnt en dat de stervorming terugloopt. De sterrenkundigen van het Instituto de Astrofísica de Canarias (IAC), die onder leiding stonden van Cristina Ramos Almeida, hebben met EMIR de winden in infraroodlicht kunnen meten. Ze maakten onderscheid tussen winden van geïoniseerd gas en van moleculair gas en daarbij bleek dat de geïoniseerde winden sneller gaan dan de moleculaire winden. De hoogste snelheid die werd bereikt bleek 1200 km/s te zijn. Ondanks de hogere snelheid van de geïoniseerde winden denken de sterrenkundigen dat het juist de moleculaire winden zijn die het sterrenstelsel leeg blazen. Die winden zouden jaarlijks zo’n 176 zonsmassa aan gas schoonvegen. Dat hopen ze met waarnemingen met de ALMA telescoop te kunnen bevestigen. Hier is het vakartikel over de waarnemingen, op 1 juni verschenen in het tijdschrift Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Bron: IAC.

Share

Speak Your Mind

*