13 december 2024

ESA’s XMM-Newton ziet drie soorten uitstoot van winden bij superzwaar zwart gat

Impressie van de uitstoot van gassen vanuit de omgeving van een superzwaar zwart gat. Credit: ESA/ATG medialab

Dat superzware zwarte gaten via een zeer krachtige uitstoot van gassen het sterrenstelsels waar ze zich in bevinden beínvloeden was al langer bekend. Maar een onderzoek van maar liefst acht jaar aan het superzware zwarte gat in het centrum van het actieve sterrenstelsel/quasar PG 1114+445 door ESA’s XMM-Newton röntgen-ruimtetelescoop laat zien dat er maar liefst drie soorten ‘winden’ zijn die door het zwarte gat worden uitgestoten. Twee winden waren al bekend na eerdere studies, maar nu blijkt er nog een derde soort te zijn. Ten eerste zijn er de zogeheten ultra-fast outflows (UFO’s), die bestaan uit hoog geïoniseerde gassen, die met een snelheid van wel 40% van de lichtsnelheid van vlakbij het zwarte gat worden uitgespuwd. Verder zijn er de zogeheten warm absorbers, die ook uit geïoniseerd gas bestaan, maar die veel minder snel gaan, enkele honderden km/s – deze komen op grotere afstanden van het zwarte gat voor. Het onderzoek met XMM-Newton aan PG 1114+445 laat zien dat er een tussenvorm blijkt te zijn, die ze de entrained ultra-fast outflow noemen.

Credit: R. Serafinelli et al.

Als de UFO’s op een gegeven moment op interstellaire materie stuiten dan duwen ze die als een soort van sneeuwschuif voor zich uit, iets dat tientallen tot honderden lichtjaren van het zwarte gat kan gebeuren. De wind die je dan krijgt heeft dezelfde hoge snelheid als de UFO, maar dezelfde fysieke eigenschappen als de warme absorbeerder. Via de drie soorten winden vindt er een sterke interactie plaats tussen het zwarte gat en het omringende sterrenstelsel, iets wat uiteindelijk zorgt voor het verdwijnen van gassen in het sterrenstelsel en daarmee voor het stoppen van de stervorming in het stelsel. Inmiddels zijn er al bij zes quasars uitstromen van gas waargenomen, maar de gedetailleerdheid waarmee de uitstroom bij PG 1114+445 door XMM-Newton is waargenomen in nog niet bereikt. Hier is het vakartikel over de waarnemingen, verschenen in Astronomy & Astrophysics. Bron: ESA.

Share

Comments

  1. Obelix zegt

    Als ik het artikel (AstroBlogs) lees, bekruipt mij het gevoel dat er slechts ‘een uitstoot van wind’ bij een superzwaar Zwart Gat is, die echter afhankelijk van de afstand tot het zwart Gat (afgelegde weg, koeling aan omliggende gaswolk) verschillende verschijningsvormen kan hebben, elk met zijn eigen specifieke properties. 😉

    Groet, Paul

Speak Your Mind

*