28 maart 2024

Eivormige exoplaneet ontdekt die zo heet is dat ‘ie ijzer en magnesium in gasvorm lekt

Impressie van de planeet WASP-121b. Credit: NASA, ESA, J. Olmsted (STScl).

Sterrenkundigen hebben een exoplaneet ontdekt die zo gloeiend heet is dat metalen als ijzer en magnesium er verdampen en in gasvorm de atmosfeer verlaten. De planeet heet WASP-121b, op 900 lichtjaren afstand van de aarde gelegen in het zuidelijke sterrenbeeld Achtersteven (Puppis). De planeet is ontdekt door waarnemingen met de Hubble ruimtetelescoop. De planeet staat zo dicht bij z’n ster (WASP-121), dat het er niet alleen gloeiend heet is (zo’n 2500 graden Celcius), maar dat de atmosfeer ook naar de kant van de ster toe is uitgetrokken en de planeet een eivorm heeft. WASP-121b is een ‘Ultrahete Jupiter’, een planeet ter grootte van Jupiter, die zeer dicht bij z’n ster staat – in slechts 1,27 dagen draait de planeet één keer om de ster.

Nog een impressie van WASP-121b. credit: Engine House VFX, At-Bristol Science Centre, University of Exeter.

Door die nabije afstand is ‘ie gloeiend heet en lijkt ‘ie zelf wel op een ster. Langzaam maar zeker is de atmosfeer van de planeet aan het verdampen, tot er niets meer van over blijft. Naast de zwaardere metalen ijzer en magnesium verliest de planeet ook waterstof en helium. Bij andere exoplaneten werd ook ijzer en magnesium waargenomen, maar daar kwam het alleen in de lagere delen van de atmosfeer voor. Bij WASP-121b komt het in de hogere delen van z’n atmosfeer voor, zoals waargenomen door Hubble in UV-licht, een teken dat het die elementen verliest. Over de planeet is dit vakartikel in het tijdschrift The Astronomical Journal verschenen. Bron: Universiteit van Maryland.

Share

Comments

  1. Durinck Etienne zegt

    Wanneer zo een ‘Jupiterachtige’ planeet in een zon verdwijnt : Kan dit dan geen (tijdelijke-grote) verstoringen teweeg brengen in het licht dat deze zon nadien uitstraalt ? Daar zou ik toch durven aan twijfelen.

    • Dat zou best wel invloed hebben. Alleen wijst niets erop dat die planeet in de ster zal storten, hij heeft een stabiele baan (ook al is dat héél dicht bij de ster).

      • Etienne Durinck zegt

        Er is hier toch iets waar ik gewoon niet bij kan. De planeet waarvan hier sprake draait in 1,27 dagen rond haar ster. Met welk een snelheid is dit dan zo ongeveer ? En dan nog zou men van een stabiele baan van deze planeet rond haar ster spreken. Ik denk echt dat de mogelijkheid hier aanwezig is dat die planeet ineens richting haar zon gaat. En met als resultaat ? Een Tabby’s ster ?

        • De planeet staat 3,8 miljoen km van de ster vandaan. Omtrek is dus 23,8 miljoen km. Snelheid is dus 780.000 km per uur, even op de achterkant van een bierviltje uitgerekend (zit op Kos nou, vandaar).

          • Etienne Durinck zegt

            Wanneer een planeet zich met een dergelijke snelheid voortbeweegt lijkt het me niet meer dan logisch dat ze een uiterlijke vervorming ondergaat. Wat ik mij ook wel afvraag. Is de snelheid waarmee de planeten rond hun ster draaien; wel altijd zo uniform en dus uitsluitend afhankelijk van de afstand dat ze van hun ster verwijderd zijn ? Of kunnen hier nog andere elementen een mede bepalende factor zijn ?

        • Je bent me net voor Arie, al die moeite voor niets. O wacht, ik post de methode. Of jij moet je bierviltje effe uploaden natuurlijk? 😛

          @Etienne:

          De snelheid die de planeet heeft om 1x rond zijn ster te draaien, is de lengte van die omtrek gedeeld door de tijd die het duurt.

          Ik ben uitgegaan van 109.728 seconden (1,27 dag) en voor de lengte van de baan (2πr) een radius gelijk aan de semi-major axis (waarde van de wiki gehaald) van 3.806.000 km (naar meters omgerekend en afgerond). Dat geeft ongeveer een baanlengte van 3.913.803.279 meter.

          Dus:
          v=omtrek/tijd
          3.913.803.279 meter / 109728 seconden ≈ 217937 m/s

  2. Mijn bierviltje vraagt zich af waar jij die 3,913 miljard meter vandaan haalt. Hips 😀

    • @Arie

      De waarde komt van de wiki: de planeet heeft een semi-major axis van 3.806.000 km, dat heb ik vermenigvuldigd met 1000 voor een antwoord in m/s. Een beetje overbodige stap, gegeven dat de snelheid (218 km/s) zo hoog is, maar ik ben erg gewend aan m/s dus ik voer hem vaak zonder nadenken uit.

      @Etienne

      Je zegt: “Wanneer een planeet zich met een dergelijke snelheid voortbeweegt lijkt het me niet meer dan logisch dat ze een uiterlijke vervorming ondergaat.”

      Snelheid op zichzelf vervormt een planeet niet, net zoals jij het helemaal niet voelt dat het complete zonnestelsel met een vergelijkbare snelheid van 230 km/s rond de Melkweg raast.

      De planeet in dit stukje vervormt onder invloed van de zwaartekracht van de ster. De aarde vervormt ook onder invloed van de zon (en maan), dat zijn natuurlijk eb en vloed. Een stuk minder vervorming dan WASP-121b, maar die staat wel veel dichterbij zijn ster.

      • Nee, ik vroeg meer hoe je aan een baanlengte van 3.913.803.279 meter komt.

        • Ik zie het nu, ik sliep al half denk ik. Dank voor de opmerkzaamheid! Een slordige copy/paste fout. Ik heb mijn kladblokje nog open staan met de berekening, en waar ik mee gerekend heb is een baanlengte van 23913803279 m en die eerste 2 heb ik gemist toen ik die waarde kopiëerde en hier plakte, wat ik zelfs niet gezien heb toen ik de punten plaatste voor de duizendtallen.

          Voor de volledigheid:
          omtrek = 2 x pi x radius = 2 x pi x 3.806.000.000 m = 23.913.803.279 m (afgerond)
          v = C / t = 23.913.803.279 / 109.728 = 217.937 m/s = 784.573 km/u (afgerond)

  3. Is het een planeet of een exorbitant grote komeet… zeg maar een koneet of plameet. 😛
    Ik ben kom…pl..eet de weg kwijt. 😀

    Groet, Idefix

Laat een antwoord achter aan Obelix Reactie annuleren

*