29 maart 2024

En de massa van het ultrazware zwarte gat in Holmberg 15A is – trompetgeschal – 40 miljard zonsmassa

Impressie van een superzwaar zwart gat in het centrum van een sterrenstelsel. Credit: NASA / JPL-Caltech.

Sterrenkundigen hebben de massa van het ‘ultrazware’ zwarte gat in het centrum van het reusachtige sterrenstelsel Holmberg 15A kunnen bepalen. Dat stelsel is het centrale sterrenstelsel van de cluster Abell 85 en met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) waren Kianusch Mehrgan (Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics and University Observatory, Munchen) en haar collega’s in staat om de ‘stellaire kinematica’ rondom het zwarte gat te meten, dat wil zeggen dat ze de snelheden waarmee sterren en gaswolken daar bewegen konden meten. Om dat te kunnen doen hebben ze Holmberg 15A bestudeerd met Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) verbonden aan de VLT en wel op 16 november 2017 en op 10 augustus 2018. Zo kwamen ze uit op een massa van dat zwarte gat van maar liefst … 40 miljard zonsmassa! Ter vergelijking: Sgr A*, het superzware zwarte gat in het centrum van ons eigen melkwegstelsel is ruim 4 miljoen zonsmassa zwaar en het zwarte gat M87* alias Powehi in het centrum van M87, waar de allereerste foto van een zwart gat van gemaakt is, telt 6,5 miljard zonsmassa op de weegschaal.

Het sterrenstelsel Holmberg 15A. credit: Juan P. Madrid & Carlos J. Donzelli, doi: 10.3847/0004-637X/819/1/50.

Die massa van dat zwarte gat verbaast de sterrenkundigen overigens wel. Holmberg 15A werd in 1937 ontdekt door de Zweedse sterrenkundige Erik Holmberg en het ligt op 700 miljoen lichtjaar afstand midden in de cluster Abell 85, waar zo’n 500 sterrenstelsels toe behoren. Op grond van de hoeveelheid sterren in de ‘bulge’ van het cluster, da’s het centrale deel ervan, zou je verwachten dat het zwarte gat in Holmberg 15A 4 tot 9 keer lichter zou zijn. Eerdere schattingen van de massa van het zwarte gat gaven overigens aan dat deze nog hoger was:

  • Lauer et al hadden 310 miljard zonsmassa als massa
  • Kormendy en Bender hadden 260 miljard zonsmassa in 2009.
  • Rusli et al kwamen uit op 170 miljard zonsmassa

En dan is natuurlijk de vervolgvraag: wat is nou precies het allerzwaarste zwarte gat in het heelal, dat ons bekend is? Haha over die vraag heb ik enkele maanden terug nog een blog geschreven. 😀 Over de bepaling van de massa van het zwarte gat in Holmberg 15A zal dit vakartikel verschijnen in The Astrophysical Journal. Bron: Wiki + Sci News.

Share

Comments

  1. Jajajajajaja zegt

    Lekker wetenschappelijk met die schuingedrukte, puntloze et allies!

  2. Elke keer dat je denkt dat je een beetje een idee hebt van hoe belachelijk groot de dingen in het universum zijn krijg je weer dit soort nieuws en dan kun je weer opnieuw beginnen.

    40Mld zonmassas, en de zon is weer 330 maal de massa van de aarde en dat is weer een 1 met 24 nullen kilogram.

    Fascinerend!

  3. “de zon is weer 330 maal de massa van de aarde”

    Je bedoelt natuurlijk 333.000 maal de massa van de aarde. Het is allemaal nog belachelijker groot dan gewoon belachelijk groot 😉

  4. Maar hoeveel van de 4*E10 massa is afkomstig van Baryonische massa en hoeveel van DM ?

    Groet, Paul

  5. Interessante vraag. Naar schatting 85% van alle massa in het heelal is donkere materie, de rest is baryonisch. Bestaat dat zwarte gat dus ook voor 85% uit DM? Ik zou ’t niet durven zeggen, ik zou een lager percentage verwachten. Dat zwarte gat is geleidelijk aan z’n massa gekomen door het opslorpen van andere zwarte gaten na botsingen met kleinere sterrenstelsels. En die zijn ook allemaal gegroeid door weer opslorpingen van andere zwarte gaten en van gas en sterren. Ik denk zelf dat het merendeel van zwarte gaten, gas en sterren baryonisch is en dat DM zich niet zo gemakkelijk laat vangen in zwarte gaten. Net als sterren als S62, die Sgr A* tot een afstand van slechts honderden miljoenen km (!) nadert, draait het gewoon omwentelingen rondom het zwarte gat, maar hoeft het er niet in te vallen als de afstand veilig is.

  6. Bart ketelslegers zegt

    Uu tja worden sterren en verpulter of zou ook kunnen dat ze naar een ander universium gaan

    • Sterren die in dat zwarte gat vallen worden verpulverd, die verdwijnen in de singulariteit in het centrum. Nee, naar een ander universum ga je niet (tenzij je gelooft in witte gaten en multiversums).

      • @ Arie Nouwen. Nou, dat is best speculatief. 99.9% van de daadwerkelijk waargenomen materie in het universum verkeerd in de plasma staat. De natuurkundige wetten dicteren dat plasma de elektromagnetische kracht gehoorzaamd. Het grote probleem met de huidige materialistische theorie is dat daar dus zo goed als geen rekening mee gehouden wordt. Men spreekt voornamelijk over zwaartekracht, gas en stof. En dus wordt 99.9% van alle materie in het universum grotendeels genegeerd. Zwaartekracht is in het geval van plasma niet de dominante kracht. Ik zou zeggen dat zwaartekracht een gevolg is van de elektromagnetische kracht. Al moet dat nog wel even wetenschappelijk beschreven worden. Sinds de ontdekking van het atoom( en het fuseren of splitsen daarvan), weten we dat materie en energie een innige relatie hebben. Getuige atoombommen en dergelijken. Als je dus over een universum spreekt waar zwaartekracht, zwarte gaten en donkere materie of energie de dominante kracht zijn . Negeer je dus het grootste deel van het universum.

        • Robert (zo heet je toch?), bedankt voor je bericht. Zou je die twee stellingen van je, namelijk dat 99.9% van de daadwerkelijk waargenomen materie in het universum in de plasma staat verkeerd én dat de zwaartekracht een gevolg is van de elektromagnetische kracht, kunnen onderbouwen? Graag een referentie naar wetenschappelijke artikelen om die stellingen te onderbouwen. Nee, niet verwijzen naar sites van de Electric Universe, da’s bewezen onzin.

          • Goedemorgen, om te zien dat massa gerelateerd is aan het aantal elektronen en neutronen van een atoom hoef je alleen maar naar het periodiek systeem der elementen te kijken. Lichte elementen hebben er weinig, en zware elementen hebben er meer. Dat heel veel van die atomen bij elkaar een effect veroorzaken dat we zwaartekracht noemen lijkt me ook niet zo moeilijk om te bedenken. Om te weten dat veruit de meeste materie in de plasma staat verkeert zou je op Wikipedia kunnen vinden. En anders zijn er vast genoeg natuurkunde boeken te vinden waar dat in staat. Dat is gewoon geaccepteerde wetenschap.

          • ” Zwaartekracht is in het geval van plasma niet de dominante kracht. ”

            Wat versta jij dan oinder plasma? Want als ik het opzoek dan is het de vierde staat waarin materie zich kan bevinden en het enige verschil met gas/vast/vloeibaar is dat er geioniseerde deeltjes in zitten. Hjet gehoorzaamd nog steeds zwaartekracht. Dat er een andere kracht speelt is niet relevant voor het zwaartekracht verhaal.

            “Als je dus over een universum spreekt waar zwaartekracht, zwarte gaten en donkere materie of energie de dominante kracht zijn . Negeer je dus het grootste deel van het universum.”

            Maar plasma is gewoon materie…

            Kom eens met de artikelen waarin je jouw verhaal hebt gelezen. Niet herhalen dat iedereen het al weet, dat is een kinderachtige tactiek in de hoop dat degene die het vraagt zich gaat schamen dat hij het nog niet weet. Als het echt algemene kennis is dan moet het kinderspel zijn om talloze bronnen aan te wijzen waar het staat, toch? En als het daar staat, dan neem ik het van je aan, niet eerer.

        • “Zwaartekracht is in het geval van plasma niet de dominante kracht.”

          Zo lust ik er nog wel eentje: de sterke kernkracht domineert quarks, o.a. de bouwblokken van protonen. Oh wauw, kijk eens: de EM-kracht is niet dominant “in het geval van protonen”.

          Wat uiteraard onzin is. Dat krijg je nou als je vaag lult en niet specificeert. De interactie tussen de quarks is namelijk niet dezelfde als de interactie tussen twee protonen, en ja, dat maakt ook uit met jouw plasmastelling. De interactie tussen 2 nabije elektronen in een plasma is niet dezelfde interactie als tussen de sterren van een dubbelstersysteem ook al is het allemaal plasma. Iets met elektrische ladingen die in een plasma negatief EN positief zijn en die elkaar zodoende opheffen, waar zwaartekracht zo’n verschijnsel niet kent.

          Als je oprecht interesse hebt, kijk hier eens: https://wtamu.edu/~cbaird/sq/2013/05/22/why-is-gravity-the-strongest-force/

  7. Net even gekeken, niets te vinden hoor. https://en.wikipedia.org/wiki/Plasma_(physics) Dus laat maar zien waar die geaccepteerde wetenschap te vinden is. En dat de massa van atomen afhangt van hun aantal elektronen, protonen en neutronen snap ik ook, maar dat verklaart nog steeds niet jouw stelling dat zwaartekracht een gevolg is van de elektromagnetische kracht.

  8. We kunnen er lang over redetwisten, er is geen enkele zwaartekracht theorie bewezen dus kunnen we ook geen theorieën uitsluiten. Tot dusver hebben we alleen maar wat formules waaruit we de werking van de zwaartekracht kunnen berekenen zonder te weten wat het is.

    • Dat is een raar argument. Natuurlijk kunnen er wel theorieën worden uitgesloten. Alles wat niet klopt met observaties bijvoorbeeld, of wat inherent reeds problematisch is. Stel je voor, met zo’n argumentatie moeten ook onzichtbare kaboutertjes serieus meetellen als verklaring voor waarom kleren aan de waslijn soms bewegen. Onomstotelijk bewijs dat de wind dat doet is er namelijk niet; de kaboutertjes wachten wellicht gewoon tot het waait voor ze eraan gaan zwaaien.

      Wat jij persoonlijk niet gaat uitsluiten maakt niet uit, maar in de wetenschap werkt zo’n houding niet.

    • “er is geen enkele zwaartekracht theorie bewezen”

      Wet: omschrijft de dingen waar je niet omheen kunt, zoals wat de gevolgen van zwaartekracht op objecten is.
      Theorie: bewezen uitleg over hoe iets werkt.
      Hypothese: een idee dat iemand heeft over hoe iets zou kunnen werken.

      Theorieen kun je niet uitsluiten, hypotheses kun je naast je neerleggen, wetten zijn onontkoombaar.

      • Wiki: “Een theorie is een geheel van denkbeelden, hypothesen en verklaringen die in onderlinge samenhang worden beschreven. In de wetenschap is een theorie een getoetst model ter verklaring van waarnemingen van de werkelijkheid.” Dat geldt dus niet voor onzichtbare kaboutertjes, dat is geen getoetst model. Een theorie is GEEN bewezen uitleg hoe iets werkt, maar een plausibele verklaring van wat je in praktijk waarneemt. En als die verklaring overeenkomt met wat je waarneemt KAN die theorie niet uitgesloten worden.

        • Dat van die kaboutertjes is achteraf ongelukkig gekozen, maar eerlijk gezegd vind ik het argument dat je daar gebruikte niet echt getuigen van een kennis wat binnen de wetenschap als theorie geldt. Daarom mijn aanname dat je wel de huis- tuin- en keukenuitleg van ’theorie’ zou bedoelen. Mijn fout. Ten dele.

          Want je beweerde daar dat geen enkele zwaartekrachtstheorie bewezen is. Hoe kun je dat beweren en tegelijk de wetenschappelijke definitie van ’theorie’ bedoelen? Een theorie binnen de wetenschap geldt wel degelijk als bewezen want getoetst, en beter dan dat kan ook niet echt binnen de wetenschap. Bijvoorbeeld de wetten van Keppler: die zijn toch bewezen? Algemene relativiteit? Newton?

          Hier is een andere wiki-quote:
          “In everyday speech, theory can imply an explanation that represents an unsubstantiated and speculative guess, whereas in science it describes an explanation that has been tested and widely accepted as valid.”

        • En over dat uitsluiten: ik begrijp niet echt meer waarom je daar in eerste instantie dan over begon. In deze discussie werden -min of meer- enkele radicale voorstellen m.b.t. de EM-kracht uitgesloten. Dat is ook volgens jou toch geen uitsluiten van een theorie?

        • ” In de wetenschap is een theorie een getoetst model ter verklaring van waarnemingen van de werkelijkheid.””

          Een getoetst model. Getoetst. Ga je nu de wiki pagina van het woord “getoetst” copy/pasten?

          Zal ik het voor je doen?

          “1) Appreciëren 2) Beproeven 3) Controleren 4) Essaaieren 5) Examineren 6) IJken 7) Keuren 8) Klavier 9) Nachecken 10) Onderzoeken 11) Op de proef stellen 12) Overhoren 13) Polsen 14) Proberen 15) Proeven 16) Testen 17) Testen of vergelijken 18) Uitproberen 19) Uittesten 20) Vergelijken of testen 21) Waarderen ”

          Ga je nou klagen dat het woord “bewijzen” er niet bij staat? Want dan geef ik het echt op.

          Waar ging het eigenlijk over, iets met een gigantisch zwart gat geloof ik. Kunnen we het nu weer gewoon daarover hebben in plaats van dit kinderachtige gedoe?

          • “Een getoetst model. Getoetst. Ga je nu de wiki pagina van het woord “getoetst” copy/pasten? Zal ik het voor je doen?”

            Waarom dat neerbuigende toontje? Jij mag wel simpele wiki-stukjes quoten en erover praten maar ik mag het niet want dan wordt het ineens kinderachtig?

            Maar goed, omdat je wiki-stukje er niet over rept, vind jij nu blijkbaar dat de theoriëen van Keppler, Newton en Einstein niet bewezen zijn.

            “Waar ging het eigenlijk over, iets met een gigantisch zwart gat geloof ik. Kunnen we het nu weer gewoon daarover hebben in plaats van dit kinderachtige gedoe?”

            Jij komt zelf met een discussie over “theorie”, als je dat niet wilt, hou er dan gewoon lekker zelf over op.

          • “Jij mag wel simpele wiki-stukjes quoten en erover praten maar ik mag het niet want dan wordt het ineens kinderachtig?”

            Kinderachtig is dat je liever een paar posts besteed aan volhouden dat een theorie niet bewezen is, dan toegeven dat je het woord “hypothese” bedoelde.

            “Maar goed, omdat je wiki-stukje er niet over rept, vind jij nu blijkbaar dat de theoriëen van Keppler, Newton en Einstein niet bewezen zijn.”

            Huh? je bent gewoon een troil. ga iemand anders tijd verspillen met je gedoe.

          • “Kinderachtig is dat je liever een paar posts besteed aan volhouden dat een theorie niet bewezen is”

            Da’s leuk! Jouw tekst: “er is geen enkele zwaartekracht theorie bewezen”
            Dus ik heb gewoon gelijk als ik concludeer dat jij dus vindt dat Newton etc. onbewezen is.

            “ga iemand anders tijd verspillen met je gedoe.”

            Jij besluit toch echt zelf om hier te reageren. Dat je je tijd verspilt is verder duidelijk, volgens mij weet je niet eens wat je met je eerste post hier wilde zeggen.

            “je bent gewoon een troil”
            Natuurlijk, na de neerbuigendheid volgt de belediging. Jammer hoor.

    • Marc Opdebeeck zegt

      Als je het maar weet!
      Een echte goede zwaartekrachttheorie verklaart de werking ervan op kwantum en macroscopisch vlak, maar die ook rekening houdt met donkere materie en donkere energie.
      Ik moet vaststellen dat de concensus nog mijlenver verwijderd is van een plausibele theorie. Sorry dat ik het moet zeggen. 😀
      Groet

      • Marc Opdebeeck zegt

        En bij een goede theorie horen ook zwarte gaten bij!

      • “Een echte goede zwaartekrachttheorie verklaart de werking ervan op kwantum en macroscopisch vlak, maar die ook rekening houdt met donkere materie en donkere energie.”

        Een echt goede theorie legt uit hoe het fenomeen werkt, wat het veroorzaakt en levert manieren om de beweringen te controleren.

        Zwarte gaten etc hoeven helemaal niet in de zwaartekracht theorie voor te komen als zij niet zelf horen bij datgene wat zwaartekracht maakt, net zoals de evolutietheorie niet hoeft uit te leggen hoe het leven is begonnen.

        Zwaartekracht in zwarte gaten is ontiegelijk interessant, maar als zwaartekracht niet wordt gemaakt in zwarte gaten dan is het voor de zwaartekrachttheorie niet van belang.

        • Marc Opdebeeck zegt

          Vincent, zwarte gaten zijn wel een gevolg van het zwaartekrachtsysteem.
          Groet 🙂

          • Tuurlijk, maar dat is het feit dat ik hier op de bank kan zitten ook. 🙂 Als een theorie ook de gevolgen van het fenomeen moet uitleggen om “goed” te zijn, dan wordt elke theorie oneindig groot.

  9. Marc Opdebeeck zegt

    Ja maar zwarte gaten, donkere materie en donkere energie zijn niet de kleinste gevolgfenomenen. Zij vormen de grote lijnen van het systeem.

Speak Your Mind

*