28 maart 2024

Zwarte gaten voor de lachspiegel

‘Zwarte gaten voor de lachspiegel’ is de titel van een artikel van sterrenkundige Jakob van den Eijnden van het Anton Pannekoek Instituut te Amsterdam. Van den Eijnden toont hierin hoe er met behulp van de NICER telescoop meer inzicht is gekomen in de corona van een zwart gat. De subtitel luidt ‘De extreme wolken rond de waarnemingshorizon’. Wanneer een ster dicht bij een zwart gat komt, verliest ze haar buitenste lagen door de enorme zwaartekracht. het meeste gestolen gas vormt een enorme draaikolk rond het zwarte gat, maar een deel verdampt tot een wolk van elektronen met een temperatuur van miljarden graden, zwevend vlak bij de waarnemingshorizon. Behoud van het impulsmoment van de baanbeweging rond het zwarte gat, maakt dat het gas daarbij een grote zijwaartse snelheid krijgt, het gas valt daarom niet direct naar de waarnemingshorizon, maar draait er omheen. Hieronder de indeling van het artikel en de link naar het volledig verhaal in de pdf.

Zwart gat corona artistieke impressie credits; SVS, Goddard SFC, NASA.gov

Van den Eijnden deelt het artikel in in vier paragrafen. De eerste ‘Het röntgenspectrum ontrafeld’ gaat over de tweeledige structuur van het ronddraaiende gas, hij legt dit uit met behulp van een impressie van een accreterend zwart gat. De accretieschijf en de corona. Hierbij geeft hij aan dat de locaties van beiden niet altijd gelijk blijven. Soms is de straling van de schijf dominant, soms die van de corona, aldus van den Eijnden. De tweede paragraaf heet ‘Muziek is de sleutel’ en draait om het ‘ritme’ van het aangetrokken gas. Dit deel gaat over de willekeurige variaties in röntgen helderheid. Deze variaties vertellen hoe het gas verandert op verschillende tijdschalen. De derde paragraaf gaat over de NICER* revolutie, de röntgen detector op het ISS. NICER, eigenlijk gebouwd om het inwendige van neutronensterren te onderzoeken blijkt ook geschikt om accreterende zwarte gaten te bestuderen. De laatste paragraaf ‘Een elektronenwolk boven het zwarte gat’. Dit deel gaat in op het ideale studieobject MAXI J1820+70, een zwart gat dat buitengewoon geschikt bleek voor nadere bestudering daar het niet al te ver weg staat. Extreem veel data zijn hierover verzameld door NICER en de data bleek verrassende inzichten te leveren. Het artikel is ruim voorzien van illustraties en foto’s. Lees verder in de bijgesloten pdf geleverd door het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde.

Met credits en dank aan Jacob van den Eijnden, promovendus Anton Pannekoek Instituut en het NTvN, september 2019.

*De Neutron star Interior Explorer, oftewel NICER, is NASA’s nieuwste röntgentelescoop, aan boord van het ISS . De telescoop is gevoelig bij relatief lage röntgenenergieën, tussen 200 eV en 12 keV, met een hoogste efficiëntie voor de detectie van fotonen met een energie rond 1 keV.
Share

Speak Your Mind

*