29 maart 2024

Je verwacht ’t niet: exoplanetenjager TESS die ziet hoe een zwart gat een ster aan stukken scheurt

Impressie van een TDE. Credit: NASA’s Goddard Space Flight Center

Ze worden ’tidal disruption events’ (TDE’s) genoemd, felle uitbarstingen van straling als een ster in z’n laatste noodkreet aan flarden wordt gescheurd door een zwart gat, waar ‘ie te dichtbij gekomen is. Die TDE’s zijn vaker waargenomen, maar begin dit jaar was er wel een bijzondere waarnemer van zo’n catastrofale gebeurtenis: NASA’s exoplanetenjager Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS). Normaal gesproken tuurt die naar lichtdipjes bij sterren in de Melkweg om te kijken of daar exoplaneten in de buurt zijn. Maar op 29 januari was met de All-Sky Automated Survey for Supernovae (ASAS-SN), een wereldwijd netwerk van 20 telescope, een TDE ontdekt en die stond toevallig in een gebied aan de hemel waar TESS ook vaak naar kijkt. Die houdt gedurende 27 dagen telkens een strook aan de hemel in de gaten en deze TDE, ASASSN-19bt geheten, bevond zich in die strook. Zodoende kon TESS de TDE lang in de gaten houden – sterker nog, TESS bleek al vóór de TDE iets te hebben gezien en wel op 21 januari. Omdat de data van TESS telkens wordt opgespaard en pas na twee weken naar de aarde wordt verzonden had men die pro-TDE niet tijdig opgemerkt. TESS heeft ook een zogeheten ‘southern continuous viewing zone’, waar minstens één van z’n vier camera’s naar toe gericht is en omdat ASASSN-19bt daarin ligt kon TESS ‘m zelfs maanden lang bestuderen. Uit de waarnemingen blijkt dat de ster vóór de verscheuring door het zwarte gat een afkoeling meemaakte, waabij z’n temperatuur van 40.000 naar 20.000 °C daalde.

Het zwarte gat dat de ster verorberde weegt ongeveer zes miljoen keer de massa van de zon en hij ligt in het centrum van het sterrenstelsel 2MASX J07001137-6602251, op 375 miljoen lichtjaar afstand van ons in het zuidelijke sterrenbeeld Vliegende Vis (Volans). Het stelsel blijkt jonger en stofrijker te zijn dan de stelsels waarin eerdere TDE’s zijn waargenomen. Vandaag verscheen er een vakartikel over in het blad The Astrophysical Journal.

Bron: NASA.

Share

Speak Your Mind

*