13 december 2024

Superzwaar zwart gat ontdekt dat tot een recordafstand stervorming stimuleert

Credit: X-ray: NASA/CXC/INAF/R. Gilli et al.; Radio NRAO/VLA; Optical: NASA/STScI

Gebruikmakend van een aantal telescopen in de ruimte en op aarde hebben sterrenkundigen in een ver verwijderd sterrenstelsel een superzwaar zwart gat ontdekt die tot een recordafstand de vorming van sterren stimuleert. En da’s best bijzonder, want in de meeste gevallen werken superzware zwarte gaten juist remmend op de vorming van nieuwe sterren. Sterren ontstaan als moleculaire gas- en stofwolken afkoelen en krimpen, maar door hun sterke activiteit zorgen superzware zwarte gaten voor opwarming en dat verhinderd het ontstaan van nieuwe, jonge sterren. Niet dus in de quasar SDSS J1030+0524. Die is bestudeerd door de Chandra ruimtetelescoop (röntgenstraling), Karl Jansky Very Large Array (VLA, radiotelescopen op aarde), de Hubble Space Telescope (optisch en UV). Die quasar staat maar liefst 9,9 miljard lichtjaar ver weg, op de foto hierboven iets rechts van de heldere geelgekleurde voorgrondster (zie ook de gelabelde versie van de foto hieronder). Wat blijkt uit de waarnemingen: dat het superzware zwarte gat in het centrum van de quasar niet zorgt voor afremming van de stervorming in z’n omgeving, maar dat hij ‘positieve feedback’ geeft, zoals ze dat noemen, dat wil zeggen dat het de stervorming stimuleert. En dat niet alleen. Het blijkt dat die stimulering tot recordlengte plaatsvindt, dat tot een recordlengte van miljoenen lichtjaar afstand de vorming van sterren verhoogd is door de invloed van het zwarte gat.

De sterrenkundigen die het onderzoek deden denken dat de stervorming in zowel de quasar zelf als in vier sterrenstelsels in de buurt 100 tot 400% hoger is als in vergelijkbare sterrenstelsels. Al die sterrenstelsels zijn gelegen in de energierijke jet of straalstroom, die door het zwarte gat in SDSS J1030+0524 naar twee kanten toe wordt uitgespuwd. Hieronder een video over de quasar en z’n gedrag.

In Astronomy & Astrophysics zal een artikel verschijnen, hier alvast te lezen. Bron: Chandra.

Share

Speak Your Mind

*