29 maart 2024

Kepler heeft een uitbarsting waargenomen van een vampier dwergsysteem

Voorstelling van een witte dwerg, die materie aantrekt van een bruine dwerg. Credits: NASA and L. Hustak (STScI)

De Kepler ruimtetelescoop van de NASA is al een poos niet meer in gebruik, maar nog steeds leveren de met Kepler gedane waarnemingen verrassende resultaten op. Zo blijkt nu dat Kepler een uitbarsting heeft geregistreerd van een zogeheten WZ Sagittae-type cataclysmische veranderlijke, da’s een systeem bestaande uit een witte dwerg en een bruine dwerg. Je kunt het een soort van dwerg nova noemen, want op de dag van de uitbarsting werd de witte dwerg maar liefst 1600 keer zo helder als daarvoor, waarna de helderheid langzaam weer afnam. Bron van deze ‘WZ Sge-type dwarf nova‘ is zoals gezegd een witte dwerg, waar een bruine dwerg omheen draait, een dwergsysteem dat KSN:BS-C11a heet. Dat doet die bruine dwerg in 83 minuten en de afstand tussen de twee dwergen is 400.000 km (da’s pakweg de afstand aarde-maan – stel je voor dat de maan dat in 83 minuten doet!). De witte dwerg was ooit een op de zon lijkende ster, maar is nu in z’n nadagen en gekrompen tot de omvang van de aarde. Een bruine dwerg is een mislukte ster, met een massa tussen 10 en 80 Jupitermassa’s te licht om te komen tot kernfusie in z’n kern. Van die bruine dwerg stroomt continu materie naar de witte dwerg en dat komt daar in een accretieschijf bij elkaar, zoals je mooi in de illustratie hierboven kunt zien. Die accretieschijf groeit maar door, totdat een kritisch punt wordt bereikt waarbij de schijf thermisch instabiel wordt door zwaartekrachtsresonantie van de om de witte dwerg draaiende bruine dwerg. In korte tijd steeg de temperatuur van de schijf toen van 2.700–5.300° C  naar 9.700–11.700° C en toen explodeerde de witte dwerg als nova – hieronder de waargenomen lichtcurve.

De met Kepler waargenomen lichtcurve van KSN:BS-C11a. Credit: Ridden-Harper et al, https://keplerscience.arc.nasa.gov/data/KepSciConV/KeplerSciConV-Tues-pm-Ridden-Harper.pdf

Dergelijke WZ Sge-type dwergsystemen zijn zeldzaam, er zijn er zo’n 100 bekend. Tussen de uitbarstingen kan vele jaren zitten, dus dat Kepler deze uitbarsting zag is uitzonderlijk. In de uitgave van 21 oktober 2019 schreven de onderzoekers er in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society een artikel over. Bron: NASA.

Share

Speak Your Mind

*