29 maart 2024

Voor het eerst een pas gevormde jet ontdekt van twee botsende sterrenstelsels

De jet die ontstaan is door de botsing van het Seyfert 1 stelsel TXS 2116-077 (rechts op de foto) en een ander spiraalstelsel, links. Credit: Vaidehi Paliya

We blijven even bij de jets, nadat we gisteren al het nieuws hadden van de kurkentrekkervormige jet, die vanuit de quasar 3C 279 wordt uitgezonden en die met de EHT was waargenomen. Met een aantal telescopen – o.a. de 8,2 meter Subarutelecoop op Hawaï – heeft men namelijk een nog zeer jonge jet weten te fotograferen, die ontstaan is door de botsing van twee sterrenstelsels, het Sefert 1 stelsel TXS 2116-077 dat botst met een spiraalstelsel. Het is voor het eerst dat men heeft waargenomen dat zo’n jet ontstaat door een botsing van sterrenstelsels, in dit geval twee spiraalstelsels. Jets bij elliptische sterrenstelsels zijn al langer gevonden, zoals de bekende jet bij M87 in Maagd, maar jets bij spiraalstelsels waren niet eerder bekend. Ellipsstelsels kunnen ontstaan als spiraalstelsels botsen en samensmelten, maar in het geval van TXS 2116-077 zijn het nog steeds twee spiraalstelsels. De jet (of straalstroom) wordt ook een ‘baby jet’ genoemd door de sterrenkundigen, want hij is nog maar pas ontsprongen vanuit het centrum van één van de twee spiraalstelsels en hij is nog niet zo lichtkrachtig zodat ‘ie de stelsels helemaal overstraalt, hetgeen bij ‘volwassen’ jets wel het geval is. Jets zijn zeer energierijk en de deeltjes in de jet kunnen met bijna de lichtsnelheid worden weggestoten. In één seconde kan zo’n jet meer energie wegstralen dat de zon in z’n hele leven uitstraalt. Jets ontstaan door superzware zwarte gaten, die in de kernen van sterrenstelsels huizen en die gas en stof aangeleverd krijgen, wat in de omringende accretieschijf terecht komt. Een deel van dat invallende materiaal verdwijnt in het zwarte gat, een ander deel wordt vanuit de rotatiepolen de ruimte ingeslingerd, versterkt door de magnetische veldlijnen. Vooral door botsingen van sterrenstelsels kan er veel gas en stof bij het zwarte gat terechtkomen en dat is nu vastgelegd bij TXS 2116-077. Men denkt dat TXS 2116-077 en het andere stelsel eerder ook al in botsing met elkaar zijn geweest en dat ’t nu de tweede keer is dat ze botsen. Hier het vakartikel over de waarnemingen aan de jonge jet, verschenen in the Astrophysical Journal. Bron: Phys.org.

Share

Speak Your Mind

*