28 maart 2024

ALPINE laat zien dat al in het vroege heelal spiraalstelsels lijken voor te komen

Credit: Michele Ginolfi (ALPINE collaboration); ALMA(ESO/NAOJ/NRAO); NASA/JPL-Caltech/R. Hurt (IPAC)

Sterrenkundigen hebben met het onderzoeksprogramma ALPINE gezien dat er al in het vroege heelal in grote getale roterende sterrenstelsels met een platte schijf bestonden. Zo’n 15% daarvan roteert op een manier die erop lijkt dat ze spiraalarmen hebben, al is dat op die afstand (nog) niet te zien. ALPINE staat voor ‘ALMA Large Program to Investigate C+ at Early Times‘ en het is een speurtocht met behulp van de ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) submillimeter schotels in Chili naar zeer ver verwijderde sterrenstelsels. Dat C+ in de naam slaat niet op de programmeertaal, maar op geïoniseerde koolstof. De sterren in de vroegste sterrenstelsels bestonden uit waterstof en helium, de lichtste elementen die bij de oerknal gevormd werden. Als de ultraviolette straling van die sterren botst met stofwolken in de buurt ontstaat C+ en de emissielijn daarvan kan door ALMA worden waargenomen. Met ALPINE heeft men op die manier 118 sterrenstelsels ontdekt, die al tussen 1 en 1,5 miljard jaar na de oerknal bestonden en die, zoals gezegd, roteerden en een platte schijf hadden, een deel mogelijk zelfs al met spiraalarmen. Van die 118 sterrenstelsels zie je er 21 in de afbeelding bovenaan – de Melkweg is er op schaal ter vergelijking bijgezet.

Credit: Andreas Faisst (ALPINE collaboration).

Dát de sterrenstelsels roteren blijkt uit hun spectra: de delen van de stelsels die naar ons toe roteren verschuiven naar het blauw, de delen die van ons af roteren verschuiven naar het rood (zie afbeelding hierboven). Met ALMA, maar ook met het W. M. Keck Observatorium op Hawaï en NASA’s Hubble en Spitzer ruimtetelescopen kon men die verschuiving in de spectra meten, zoals je hieronder kunt zien. Op de foto zie je het object genaamd DC-818760, bestaande uit drie sterrenstelsels die in botsing met elkaar zijn.

Credit: Gareth Jones & Andreas Faisst (ALPINE collaboration); ALMA(ESO/NAOJ/NRAO); NASA/STScI; JPL-Caltech/IPAC (R. Hurt)

Hier het vakartikel over de studie aan de 118 sterrenstelsels met ALPINE, verschenen in de Astrophysical Journal. Bron: CalTech.

Share

Comments

  1. Eigenlijk ongelooflijk. Uit een opname, in wezen een stilstaand beeld, kunnen afleiden dat zo’n ding op een afstand van meer dan 12 miljard lichtjaar ronddraait …

  2. Ik ben benieuwd of ze in die periode ook allemaal in dezelfde richting roteerden nu deze nog niet zijn verstoord door botsingen. Dat zou dan weer kunnen betekenen dat het heelal wellicht toch roteert (Coriolis effect). Men heeft er al vaker wat onderzoek aan besteed https://physicsworld.com/a/was-the-universe-born-spinning/ en https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-4357/ab3fa3 , vooralsnog is het 50-50 omdat het heelal (tot nu toe) isotroop was.

  3. Wat een goede gedachte Nico!

    Dat het Heelal grote word in omvang, daar zijn de meesten het wel over eens.
    Maar dat dit gebied ook nog een rotatie zou kunnen hebben, daar was ik nog niet mee bezig.
    Dan ontstaat natuurlijk de vraag: “Waar roteert ze dan in”? In het niets?
    En word dat niets dan even ons Heelal en uiteindelijk weer niets?
    Want wat is de vorm van het Heelal? Een mooie sfeer overal even groot vanaf één punt?
    Of zoals ik ooit mocht horen van een Rus, dat het een soort van kralenketting aan supernova’s is die met cilinders aan elkaar verbonden zit.

    • Enceladus zegt

      Het heelal bevindt zich niet in iets, dus ook niet in niets. Want als het zich in ‘niets’ zou bevinden, zou niets niet niets zijn en eigenlijk iets en zou dat deel uitmaken van het heelal. Je verplaatst daarmee alleen maar het probleem: je afvragen waar het heelal zich in bevindt is net zoiets als vragen wat er zich ten noorden van de Noordpool bevindt.

      Groet,
      Gert (Enceladus)

    • Olaf van Kooten zegt

      Dat hoeft niet persee. In het geval van een multiversum beweegt ons heelal zich dus wel in “iets”, wat dat iets dan is geen idee. Er zijn niet voor niets theorieën geweest over hoe ons universum wel in contact zou kunnen zijn geweest met een ander universum (had dat niet met de microgolf-achtergrondstraling te maken?) Als er dan contact zou zijn geweest, dan betekent dat een beweging van een heel universum t.o.v. een ander universum. En beweging is alleen mogelijk in “iets” toch? Of mis ik nu iets? Maar goed, dat is alleen er vanuit gaande dat er inderdaad een multiversum is (en hierbij heb ik het niet of parallelle universa, want dat is natuurlijk een heel ander soort multiversum).

Laat een antwoord achter aan Enceladus Reactie annuleren

*